Join us now to get access to all our features. Once registered and logged in, you will be able to create topics, post replies to existing threads, give reputation to your fellow members, get your own private messenger, and so, so much more. It's also quick and totally free, so what are you waiting for?
Çok eski bir web tarayıcısı kullanıyorsunuz. Bu veya diğer siteleri görüntülemekte sorunlar yaşayabilirsiniz.. Tarayıcınızı güncellemeli veya alternatif bir tarayıcı kullanmalısınız.
Linux'u Hic tanimayanlar ve yeni baslayanlar icin Aciklayici Bilgi...
Evvel zaman içinde... Kalbur zaman içinde... kisisel bilgisayar dünyasinda Windows kral iken... Finlandiya’da 21 yasinda bir üniversite ögrencisi çikmis. Yeni edindigi Intel 386 bilgisayarina kurulu DOS’ u sevmemis; Helsinki Üniversitesi’nin bilgisayarlarinda çalisan Unix’ ten kendi bilgisayarinda da olsun istemis. Ama bilgisayar dünyasini idare eden krallar, PC için Unix satilmasini çok agir para sartlarina baglamislar ve büyük firmalar disinda küçük sahislarin Unix edinmesini adeta istemezlermis. Linus adli Helsinkili bu genç, düsünmüs, düsünmüs... ve sonunda krallara para vermektense, kendi isletim sistemini kendisi yazmaya karar vermis. Çünkü çok zeki ve becerikli bir gençmis. Ortaya DOS yerine bir PC’ yi çalistirmaya, BIOS bilgilerini edip, bilgisayarin klavyesi nerede, ekrani nerede anlamasina yeter düzeyde bir isletim sistemi çikinca, ilk isi bunu, o zaman, yani 1991 yilinda ne ölçüde Internet varsa, o ölçüde çevresine yaymaya karar vermis. Çünkü bu genç çok alçakgönüllüymüs. Arkadaslari “Yahu Linus, bu ne güzel Unix! Gel bunun adi Linux olsun; hem seni hatirlatir, hem de Unix’ i!” demisler. Böylece yeni isletim sisteminin adi Linux olmus. Aradan yillar geçmis. PC dünyasinda isletim sistemi tahtina kurulmak isteyen krallar arasinda kavga baslamis. Kral IBM, PC tahtina geçmek üzere ortaya OS/2 diye bir prens sürmüs. Ama kral Windows, bu prensi bir kiliç darbesiyle öldürmüs! Büyük bilgisayar sarayindaki Unix krallari ise arda bir “PC tahtini nasil ele geçiririz?” diye düsünüyorlarmis, ama “PC kralliginin kullari zengin degil, bize büyük firmalar gibi çok para kazandiramazlar!” deyip vazgeçiyorlarmis yaristan. Fakat, PC krallarinin kullari arasinda Windows’ un hükümdarligindan hoslanmayanlarin sayisi da artiyormus. O sirada bir taraftan kendi PC’ sini yöneten Linux tebanin dikkatini çekmis;”Bizim PC’ mizi de yönetir misin?” demisler. Linux, “Tabii yönetirim!” demis. PC’ler “Peki kaç para?” diye sormuslar; Linux, “Para istemem, ama bir sartim var! “ demis. PC’ler o güne kadar hiç böyle bir sey duymamislar.”Nedir sartin?” diye sormuslar hayretle! Linux, “Para istemem, ama hiçbiriniz de benim sirtimdan para kazanamazsiniz” demis. Linux, ayrica kendisinin degistirilmesine de izin vermis; ama bu kez sarti kendisinde yapilan degisikligin herkese açik olmasiymis.
Linux, dünyanin ilk serbest dagitilan yazilimi degil. “Serbest Yazilim Vakfi” diger birçok kurum, henüz PC icat edilmeden önce, bilgisayar yaziliminin ücretsiz dagitilmasi fikrini benimsemis kisiler yazdigi programlari bir araya getiriyor ve dagitiyordu. Yakin zamana kadar Linux da tamamen ücretsiz edinilebilirdi. Fakat bir bilgisayar isletim sistemi yazilimini kernel adi verilen çekirdek programi kendi donanimina göre “derlemek” tabir edilen islemden geçirerek kurabilecek çok az kullanici bulundugu için, birçok firma, bir “Linux’u bilgisayara kurma programi” üreterek bunu satiyor. Bu tür Linux kurma programina, “Linux Dagitimi” (distribution) adi veriliyor. “Dagitim” paketleri üreten firmalar, kendi paketlerin daha cazip hale getirmek için, sunduklari ürünün bir Linux sisteminde bulunmasi gereken birçok yan ürün içermesine de özen gösteriyorlar. Serbest Yazilim ruhuyla hareket eden Linux’u kendi yazilimlari için en elverisli ortam diye gören birçok bireysel programci da programini ücretsiz dagitiyor. Ayrica Linux’un yayilmasi fikrini savuna dernekler ve kullanici guruplar tarafindan ücretsiz verilen “dagitim” paketleri da var. Bunlari Internet’ten indirerek,kurmaniz mümkün. Linux’u, ortaya çikaranin amacina uygun sekilde gerçekten bes kurus para ödemeden edinmek istiyorsaniz, Internet’te
adresine girmeniz yeterli. Ayrica, Internet’te baska birçok yerden ticari olmayan dagitim paketi bulmaniz da mümkün. Linux, bir Unix programi midir? Bu sorunun cevabini vermek için “ Unix programi nedir?” diye sormak gerekir. Unix sistemini gelistiren bilim adamlari ve bilgisayar isletimcileri, bu ad altinda çok sayida isletim sisteminin ortaya çikmasi üzerine, oturup birtakim standartlar gelistirmis, hatta bir “Bir sistemin Unix oldugunu onaylama süreci” belirlemis bulunuyorlar. Bu ilkeler dikkate alinirsa, Linux bir Unix-türevidir; ama LinusTorvalds programi için hiçbir zaman bu onayi istemedigine göre, Linux bir Unix degildir. Linux’un ilk kullanim alani PC, ve ilk kullanicisi da bilgisayar bilimi ögrencisi iken bugün firmalarin ag yöneten bilgisayarlarinda (server) ve hatta üniversite ve arastirma kurumlarinin süper-bilgisayarlarinda bile bu sisteme rastlamaniz mümkün. ISS’ ler firmalar arasinda da Linux kullanimi hizla yayilmaktadir. Bir lisans karsiligi dagitilmadigi için Linux kullanicilarinin kaydi hiçbir yerde tutulmuyor. Ticari dagitimlarin yayginlasmasi ile bu firmalarin satis rakamlari, Internet’ten yapilan indirmelerin sayisi ve çesitli konferans ve kullanici guruplarin derledigi verilere bakilirsa, bugün 8 milyon bilgisayar kullanicisinin Linux sistemine sahip oldugu söylenilebilir. Linux, çekirdek program olarak, DOS gibi, komut satirindan yönetilir. Fakat günümüzde birçok kisi, kurum ve kurulus ücretsiz, ticari firmalar ise ücretli, grafik kullanici arabirimi veya Windows benzeri masaüstü programlari üretiyor, dagitiyor ve satiyorlar. Linux sisteminin edindigi ilk kullanici arabirimi, “X Windows Sistemi” idi. Bu, Microsoft firmasini Windows isletim sisteminin masaüstü ve her program için bir pencere yaklasimina benzetilebilir. Kisaca X denilen bu arabirim, daha sonra yaygin olarak kullanilan birçok Linux masa üstünün temeli oldu. Linux, Microsoft Windows, IBM OS/2 ve diger bir Unix sistemi ile dosya alis verisi yapabilir; bu sistemlerle TCP/IP protokolü ile dosya alisverisinde bulunabilir. Dolayisiyla bir Linux sistemi, hem Web Server hem de Web Browser için isletim sistemi olabilir. Linux’un bir ag ortaminda, ag merkezi veya yazici veya dosya sistemi paylasimini saglayan merkez olarak kullanilmasi için, diger sistemlerle iletisimini saglayan protokolleri vardir. Bugün birçok gönüllü kisilerin katkilariyla, Linux veri tabani yönetimi ve dagitimi yapabilen güvenli ve istikrarli bir isletim sistemi haline gelmis bulunuyor.
Linux da diger birçok isletim sistemi gibi, gelismekte olan bir yazilimdir; ücretsiz dagitilan çekirdek kodu ve ücretli-ücretsiz ekleri, arabirimleri, yükleme programlari,
Linux Dagitimlarini Taniyalim
CALDERA: Özellikle büyük firmalarin ve ag sunucusu ve is istasyonu bilgisayarlari için ticari Linux dagitimi yapmaktadir. Novell ag yöneticisi programlari ve sürücülerinin lisansini alarak, kendi dagitimi il birlikte vermektedir. Bu firmanin dagitiminda, Windows 3.1 için yazilmis, 16 bit’lik Windows programlarini Linux ortaminda çalistirmayi saglayan WABI adli grafik kullanici arabirimi de bulunmaktadir.
DEBIAN: Birçok gönüllüyü bir araya getiren bir örgüt olan Debian grubunun (
) dagitimi olan Debian GNU/Linux, Internet’ten edinilebilecegi gibi, CD-ROM olarak da bulunabilir.
DLX: Erich Boehm tarafindan gelistirilmis, tam bir Linux sistemidir. 3.5 inç’lik bir disketle dagitilir. Grafik arabirim ve uygulama programi içermez.
DOS LINUX: Kent Robotti tarafindan gelistirilmis bir Linux sistemidir, MSDOS, PCDOS, OPENDOS ve Windows-95’in DOS kipinde çalisir.
HAL91 FLOPPY: Qyvind Kolas tarafindan gelistirilmis olup, floppy diskete asgari Linux kurulumu yapar. Isletim sisteminden baslangiç ve acil durum disketi olarak yararlidir.
INFOMAGIC: Kendi Linux dagitimi olan bu firmanin (
) piyasaya sürdügü dagitimdan bulunan Linux, ag ortami için hazirlanmistir; özellikle Apple firmasinin bilgisayarlarinin bulundugu aglar için sürücüler içerir.
LINUX MANDRAKE: Mandrake firmasi tarafindan gelistirilmistir. KDE grafik arabirimi, Apache Web Server, Gimp, Netscape Communicator ve diger birçok programi da içerir.
LINUX PPC: PowerPC Linux Projesi adli grup tarafindan PowerPC mimarisindeki bilgisayarlar için gelistirilmistir.
LINUX PRO: WorkGroup Solutions firmasinin dagitimi olup, 7 CD-ROM’luk bir set halinde satilir. Içerdigi programlar arasinda Linux Ansiklopedisi, 1600 sayfalik bir kitap, kurma, çekirdek derleme ve ayar konusunda birçok belge içerir. Içerdigi kaynaklar arasinda Internet ve Usenet’teki Linux tartismalarindan seçmeler de vardir.
LINUXWARE: Trans-Ameritech firmasi tarafindan gelistirilmis, esnek, kurulmasi kolay ve özellikle evde kullanilan PC’ler için gelistirilmistir. Windows 3.1, Windows 95 veya DOS’ tan yüklenir.
MKLINUX: Apple Bilgisayarlari Açik Arastirma Grubu adli bir örgüt tarafindan gelistirilmistir; Macintosh bilgisayarlarina kurulur.
TURBOLINUX: Pacific Hi-Tech tarafindan gelistirilmis olup, Intel, DEC Alpha ve PowerPC bilgisayarlarinda çalisir. Japonca ve Çince sürümleri vardir. Bu firma (
) diger Asya ve Avrupa dillerinde de Linux dagitimlari çikartmaya hazirlandigini bildirmektedir.
REDHAT: Linux dagitiminda öncü firmalardan olan Redhat, Linux Gelistirme Ekibi’ne mensup üç kisi tarafindan kurulmustur. Birçok yazilim ve donanim firmanin yatirim yaptigi bu firmanin (
) . Linux’un Almanca ve Ingilizce sürümünü içeren parali bir dagitimi vardir. CD-ROM’larinda diger kurum ve firmalarin dagitimi da bulunur.
SLACKWARE: Patrick Volkerding tarafindan gelistirilen kur programi ile birlikte verilen bu Linux çekirdegi, belki bugün en yaygin olan Linux’tur. Bu dagitimi, su anda birçok firmadan, örnegin Walnut Creek CDROM firmasinin (
Devami 2
TOMSRTBT: Tom Oehser tarafindan gelistirilmistir; tel floppy diskete sigar; kendisini RAM diske yükledigi için disket sürücüsünden yaralanma imkani verir. Baslangiç ve tamirat amaciyla kullanilabilir. Çok sayida tamirat programi içerir.
) tarafindan gelistirilmis, Türkçe Linux dagitimidir. CD-ROM olarak çikartilmis sürümlerini edinmek mümkündür. Grup, Internet sitesinde Linux kullanicilarina destek vermektedir.
WORKGROUP SOLUTIONS: Piyasaya sürdügü çesitli DOS,OS/2 ve Unix is programlarini Linux için yeniden çikartan bu firma, Linux dagitimi da yapmaktadir. Bu firmanin kurdugu Linux Mall adli Internet sitesinde (
) , Linux için sürücüler, yardim dosyalari ve ücretli-ücretsiz çok sayida uygulama programi bulunur.
YGGDRASIL LINUX: 1993’te disketle dagitilan Linux, kurulum sirasinda bilgisayarlarin sabit ve floppy disketleri, ses ve ekran kartindan baska tarafiyla ugrasmaz ve X Windows masa üstünde baska grafik arabirim kurmazdi. Yggdrasil Computing firmasi (
DOS, Windows ve diger UNIX isletim sistemleri gibi Linux için de degisik donati programlari vardir. Gerçekte Linux adi sadece Linus Torvalds ve Linux Gelistirme Ekibi adi verilen bir grubun ortaya çikarttigi ve güncellestirdigi çekirdek kod veya bilgiislem bilimindeki adiyla kernel’a aittir. Kernel, bilgisayarin hafiza, dosya sistemi, ag, donanim araçlari ve çalistirilacak programlarla donanim arasindaki iliskileri düzenleyen programdan ibarettir. Bir bakima kernel, Linux sisteminde, bilgisayarin trafik polisidir.
Fakat kullanici olarak bizim Linux dedigimiz sey ise kurma programi + kernel + sistem yönetim araçlari + ücretli ve ücretsiz uygulama programlari” bütünüdür. Bu paket içinde sadece “kernel” ücretsiz dagitilmak zorundadir; bunun disindaki bütün unsurlar için üretici-dagitici kisi, kurum veya firma ücret alabilir.
Bu noktada Dagitim adiyla bilinen paketlerden hangisinin daha iyi oldugu sorusu kaçinilmaz olarak sorulabilir. Bu sorunun yaniti, bir bakima Linux kullanmaya niyetli kisinin uzmanlik düzeyi ve Linux ile yapmak istedigi islerin türüne göre degisir. Örnegin, RedHat ve Caldera firmalari, Linux Gelistirme Ekibi’nin bazi mensuplari tarafindan kurulmus olmanin disinda bu grupla yakin isbirligi yaptiklari için Linux Kernel’indeki gelismeleri izlemekte ve en son Kernel sürümünü içeren yeni dagitim sürümlerini piyasaya sürmektedir. Fakat uzman Linux kullanicilari en son Kernel sürümü yerine, arizalari, eklikleri giderilmis, hatalari ayiklanmis nispeten eski Kernel’lari tercih ederler. Sizin de en son Linux Kernel’ini edinmek gibi bir iddianiz yoksa, nispeten eski ve ücretsiz bir Linux dagitimi ile yetinebilirsiniz. Ancak bu tür dagitimlarda, örnegin 3D grafik kartlari, yeni ve hizli ag kartlari, elektronik fotograf makineleri, yeni yazicilar gibi donanimlar için gerekli sürücü ve bu tür araçlardan yararlanabilecek yazilimlar bulunmayabilir. Nispeten yeni bir bilgisayarimiz varsa, Linux Kernel’ inin yeni sürümlerinin avantajlarindan yararlanmak isteyebilirsiniz. Ayrica bazi donanimlarda Kernel disinda çok az yazilim bulunur. Oysa ticari dagitimlarda yüzlerce ücretsiz dagitim vardir. Ayrica bu tür dagitimlarda örnegin Corel firmasinin WordPerfect kelime-islemcisi gibi, Windows dünyasinin belli basli yazilimlarinin Linux sürümlerini de bulabilirsiniz.
Linux yazilimlari ya tamamen ücretsiz edinilebilir; ya da belirli bir süre kullandiktan sonra üreticisine programi sürekli kullanmak için gerekli bedel gönderilir. Bunlarin disinda tipki Windows, OS/2 ve Unix programlari gibi, ticari Linux programlari da satilmaktadir. Herhangi bir Linux dagitiminda, birden fazla grafik kullanici arabirimi (Windows terimleriyle ifade edersek, masaüstü olusturan, mouse kullanmaya imkan taniyan ve programlari kendi pencereleri içinde çalisan programlar) bulunabilir. Ayrica bir Linux dagitim CD-ROM’unda, DOS komut istemcisine benzeyen komut satiri ekraninda çalistirilabilen kelime-islemcilerden tutun, ses editing programlarina kadar çok sayida yazilim bulabilirsiniz.
Linux dagitimlarinin büyük bir bölümü, ag ortami, ag sunucusu ve ag istemcisi (is istasyonu) bilgisayarlar dikkate alinarak hazirlandigi için Internet’te Web ve elektronik posta hizmeti verebilmelerini saglayan programlar, araçlar ve server’lar bulunur.
LINUX’UN KURULMASI
Bilgisayar Ag Isletimcisi veya Unix ortaminda tecrübe sahibi bir kullanici degilseniz, Linux kurmaya size birçok kolayliklar saglayan bir dagitimin CD-ROM’ u ile baslamalisiniz.
GÜVENLI BIR LINUX KURULUMU IÇIN
Ise baslamadan önce sabit diskinizde program dosyasi olmayan, yazi, resim, muhasebe kaydi, veri tabani gibi size ait verileri içeren dosyalari mutlaka yedekleyin. Windows için gerekli ve asli Windows kurulum Cd’ sinde olmayan, Internet’ ten download ettiginiz veya daha sonra güncellesmis sürücü dosyalarini mutlaka disketlere alin. Bu tür dosyalar diskete sigmayacak kadar büyükse, çesitli programlari kullanarak bunlari disketlere yükleyebilirsiniz. Ücretsiz dagitilan FileSplit bu tür programlardan biridir. (
)
Elinizde, özellikle mevcut donaniminizi sizin için taniyacak araçlar bulunan bir Linux dagitimi yoksa, komut satirindan Linux ayarlarini yapmaniz, en hafif ifadesiyle güç olabilir. Mevcut sisteminizde Windows kurulu ise, sabit diskinizde Linux için bir bölüm (partisyon) açmaniz gerekir.
Fakat önce Linux için gerekli asgari donanim gereklerinden söz edelim. Bir Intel veya Intel uyumlu CPU bulunan bilgisayara Linux kurarken, grafik arabirim (Windows-vari masaüstü programlari) kullanmayacaksaniz, 4 MG RAM bol bol yeterli olacaktir. Linux’ un yayilmasi için çaba gösteren gruplar ve kisiler, Linux’ un
KURULUMA BASLAMADAN ÖNCE
Linux kurmaya baslamadan önce su bilgileri derlemis olmalisiniz:
1. Disk kontrol türü: Sabit diskleriniz IDE veya SCSI türü olabilir. Modern anakartlarda genellikle iki IDE baglantisi bulunur ve bu baglantilarin her birine iki sabit disk takilir. Ayrica bilgisayarda CD-ROM okuyucular da IDE veya SCSI türü olabilir.
2. Sabit diskler: IDE veya SCSI türü kaç sabit diskiniz var; C:, D:, E:, F: ve bunlarin büyüklükleri nedir?
3. CD-ROM: Bilgisayariniza nasil bagli; IDE, SCSI? Markasi ve modeli nedir?
4. RAM: Bilgisayarinizda kaç MB fiziki hafiza var?
5. MOUSE: Bilgisayara bagli Mouse’ un tür nedir; PS/2, Bus Mouse, Seri Mouse? Seri mouse’ unuz varsa, bagli oldugu COM kapisi hangisi:COM1, COM2; ve hangi protokolü kullaniyor; Microsoft veya Logitech.
6. Network Karti: Bilgisayarinizda Network karti varsa, markasi ve modeli nedir; hangi bir ag standardina uygundur? Bilgisayariniz bir ortamina bagli ise, sabit IP adresiniz, ag maskeniz, Ag Sunucusu’ nun IP adresi, bagli oldugunuz Etki Alani’nin (domain) veya Is Grubu’ nun (Workgroup) adi nedir?
7. Windows sisteminde masaüstünün özelliklerini ayarladiginiz kontrol kutusunda gösterilen renk sayisi ve masaüstü alaninin genisligi ile Ileri dügmesi ile ulasacaginiz kutuda grafik kartinizin türü, RAM’ i gibi bilgileri kaydedin.
8. Yazicinin markasi, türü, bagli oldugu kapi gibi bilgileri yazin.
9. Ses kartinizin ve modeminizin kesme istedigi (IRQ) ve giris-çikis araligi (I/O address) bilgilerini yazin.
daima Windows’ dan az hafiza ve sabit disk alani istedigini vurgularlar. Ancak, Linux sisteminizin de Windows gibi bir grafik masaüstü sahip olmasini istiyorsaniz, örnegin X Windows programi kullanacaksaniz, asgari RAM miktarinin 8 MB olmasi gerekir. Yeni ve X Windows’ a göre daha çok kaynak isteyen grafik arabirimler için bu miktar en az 16 MB’ tir. 32 MB hafiza ile Linux hem grafik arabirimine sahip programlari çok hizli çalistirabilir; hem de ayni anda daha çok program çalistirma imkaniniz olur.
Grafik arabirimi istemiyorsaniz, Linux 40 MB sabit disk alanina sigacaktir. Linux 40 MB sabit disk alanina sigacaktir. Windows’ u da kurarsiniz, Linux’ un aldigi alan 120 MB’ i bulur. Herhangi bir ticari Linux dagitimindaki bütün donanim, araç ve kolaylik programini kurmaniz halinde, ortalama 680 MB alana ihtiyaç duyabilirsiniz.
Hemen hemen bütün ticari ve ticari olmayan Linux dagitimlarinin CD-ROM’ larinda disket yapma programi bulunur ve bu programlar çogunlukla Dos ve Windows ortaminda çalisirlar. Ne var ki, en hayati asgari bölümlerini bile almaya kalksaniz, Linux’ u kurmaniz için gerekli programlar ve dosyalar rahatçi 150 disketi doldurur. Bu yüzden Linux’ u en rahat ve kolay sekilde CD’ den kurabilirsiniz. Bunanla birlikte bir ya da iki adet, bilgisayarinizi çalistirmaniz için gerekli Boot-up disketlerine ihtiyaciniz olacaktir. Linux dagitim dosyalari bir ag merkezinde ise, kurma islemini ag baglantisi yoluyla da yapabilirsiniz.
Asgari sartlari karsilayan bir sisteminiz varsa ve CD-ROM, disket veya ag yollarindan biriyle, elinize Linux dagitim dosyalarini geçirdi iseniz, ikinci adima geçebilir ve bilgisayarinizin bölüm ve parçalari hakkinda, biraz sonra size gerekli olacak bilgileri toplayabilirsiniz. Bu bilgiler genellikle ve en kolay sekilde bilgisayariniz (varsa ve hala kaybolmamissa) elkitabinda bulunur. Fakat bilgisayarinizda DOS veya Windows kurulu ise, bu bilgileri DOS ve Windows 3.1 ortaminda MSD.EXE programi araciligiyla, Windows 95 ve 98 ortamlarinda Baslat menüsünden Programlar/Donatilar/Sistem Bilgisi maddesini seçerek bulabilirsiniz.
Linux’ u, RedHat veya Caldera firmalarinin dagitim CD-ROM’ larindan kuruyorsaniz, muhtemelen bu bilgilerin sabit disk ve grafik karti ile ilgili olanlarina ihtiyaciniz olmayacaktir; ancak Linux kurulduktan sonra ag bilgilerine gerek duyacaksiniz.
Devami var.......
Devam 3
Linux kurmak için elinizde herhangi bir “dagilim” CD-ROM’ u bulunmasi gerekir. Bu örnekte, Linux’ u RedHat firmasinin dagilimindan kuracagiz. Diger firmalarin kurulumlari arasinda önemli farklar bulunabilir. Ancak hemen hemen bütün firmalarin CD-ROM%larinda bir DOSUTILS dizini ve içinde bilgisayarinizi floppy disket sürücüsünden açmanizi saglayacak disketi hazirlamakta kullanacaginiz programlar ve veri dosyalari vardir.
BOOT VE EK DISKETLERI YAPILMASI
Linux Dagilim CD-ROM’ unda DOSUTILS veya DOS/UTILS dizininde RAWRITE.EXE adli bir dosya göreceksiniz; bu dosyayi, biraz sonra bilgisayari A: sürücüsünden çalistirmak için kullanacagiz. Iki adet, biçimlendirilmis ve bos HD (1.4 MB) floppy disketi hazirlayin. Windows 95/98/NT’ nin DOS komut istemcisini (DOS Prompt) çalistirin, ve CD-ROM sürücüsünde, DOSUTILS dizinine gidin, ve sirasiyla su komutlari verin (burada koyu harfle gösterilenleri siz yazacaksiniz, D: yerine kendi CD-ROM sürücünüzün harfini yazin)
C:\>D:\DOSULTILSI\rawrite
Eter disk image source file name:
D: \images\boot.img
Enter target diskette drive: a:
Please insert a formatted diskette into
drive A: and press -ENTER-:
Rawrite programi, Linux kurulum CD-ROM’ undaki disk görüntü dosyasindan alacagi bilgilerle, Linux kurulumunda bilgisayari A: sürücüsünden açmanizi saglayacak Boot Disketi’ni olusturacaktir. Bu disketin üzerine “Linux Kurulumu Için Baslangiç Disketi yazin ve bir kenara koyun. Çogunlukla gerekmeyecektir, ancak Linux’ un CD-ROM’ daki dosyalarini sabit diske kaydetti iseniz ve kurma islemini sabit diskten yapacaksiniz ek sürücü bilgilerini içeren bir diskete ihtiyaci olabilir. Bunu da yukaridaki örnekte oldugu gibi, su sekilde yazdirabilirsiniz:
C: \>D: \DOSUTILS\rawrite
Enter disk image source file name:
D: \images\boot.img
Enter target diskette drive:a :
Please insert a formatted diskette into
Drive A: and press-Enter-:
Bu disketin üzerine de “Linux Kurulumu Için Ek Disket (Supplemental)” yazin. (Gerektigi taktirde Linux programi bu disketi “Supplemental disketi” adiyla isteyecektir.
Bitmedi! Biraz sonra Linux’ a sabit diskinizde yer açmak için kullanacaginiz bir programi, FIPS.EXE’ yi, Linux CD-ROM’ undan sabit diskinize aktarin.
C: \copy D: \DOSUTILS\fips.exe. c: \ /v
Hazirliklariniz bittigine göre, simdi sabit diskinize yer açarak, Linux’ u kurmaya baslayabilirsiniz.
LINUX’ A YER AÇALIM
Birçok Windows kullanicisi, Linux’ u sinamak için kurar, kimi daha sonra Linux daha çok begenir ve kalir, kimi Windows’ a geri döner. Bu arada her iki isletim sistemini de zaman zaman kullananlar bulunabilir. Burada, Linux’ u Windows sistemini koruyarak ve daha sonra bilgisayari baslangiçta size hangi isletim istemini istedigini soracak tarzda kuracagiz. Önce Windows’ un Disk Birlestiricisi (defragmenter) kullanarak, sabit diskinizdeki bütün dosyalarin diskin ön tarafina toplanmasini saglayin.
Linux, Windows’ un kullandigi “DOS partisyonu” denen disk alanina kurulamaz, Linux, Unix sistemlerinin kullandi dosya sistemini kullanir ve bu sistemle yazilacak dosyalar, Windows’ un FAT16 veya FAT32 türü dosya alanina yazilamaz. Bu yüzden sabit diskinizde Linux’ un kurulabilecegi bir bos alan açmaniz gerekir. Sabit diskinizde su anda sadece Windows varsa, büyük bir ihtimalle, sabit diskinizin tümü FAT16 veya FAT32 olarak ayrilmis ve biçimlendirilmisti. Sabit diskte Linux ’a yeni alan açabilmek için DOS partisyonunun küçültülmesi gerekir. Bu is için, bugüne kadar sabit diskinizi kullanilmaya hazir hale getirmekte yararlandiginiz DOS’ un FDISK.EXE programini kullanmaya kalkarsaniz, sabit diskinizdeki her seyi kaybedebilirsiniz, bu amaçla elinizde varsa Partition Magiç veya benzeri özel amaçli bir partisyon programi kullanabilirsiniz, ya da biraz önce sabit diskinize kopya ettiginiz FIPS programini.
Bu noktada biraz teknik ayrintiya girmemiz gerekiyor. DOS zamanla daha çok sabit disk alanina erisebilir oldu, ama özel bir yardim olmadan 2 GB’ in üzerindeki sabit disk alanini hiçbir zaman kullanamadi. Oysa Windows 95/98 bu siniri ortadan kaldirdi. FIPS, sabit diskinizdeki mevcut partisyonu daraltirken, Windows’ un Genis Sabit Disk Destegi’ni de yok ederek, Windows’ un isgal ettigi alani, 2 GB’ a indirecektir. Bu alanin disinda kalan bölüm ise oldugu gibi Linux alani olarak ayrilacaktir. Sabit diskinizde Windows ve Windows programlari 2 GB’ tan fazla yer tutuyorsa, sabit diskinizde Linux’ a yer açmak için mutlaka Partition Magic veya RedHat firmasinin Linux kurma programi olan Druid’ i kullanmaniz gerekir. Bu üç program, FIPS’ ten farkli olarak, DOS-Windows partisyonunun ne kadar olmasini istediginiz size soracaktir. Linux’ u Caldera firmasinin dagitimindan kuracaksiniz, Partition Magic’ in özel bir sürümü, CD-ROM’ da bulunmaktadir; diger tür Linux dagitimlarinda bu programi kullanmak isterseniz, satin almaniz gerekir. Simdi bu üç yöntemi ayri ayri görelim:
FIPS
Linux’ u Kurmaya hazir oldugunuzda, Windows 95/98/NT’ yi kapatmak üzere harekete geçin; ancak “Bilgisayari Kapat” maddesini degil, “MS-DOS kipinde baslat” seçenegini seçin. Bilgisayar, Dos ile açilinca, kök dizine kopya ettiginiz FIPS’ i çalistirin:
C: \> fips
FIPS programi, çalistiginda sabit disklerinizi tarayacagini bildirecektir; devam etmek için bir tusa basin; sonra sabit disklerinizi tarayarak, size bir partisyon listesi sunacaktir. Devam etmek için tekrar bir tus basin. Program, size sabit diskinizin o andaki vektör dagilimi denen temel bilgisinin yedegini çikartmak isteyin istemediginizi soracaktir; Evet anlamina Y tusuna basin ve A: sürücüsüne biçimlendirilmis ve bos bir disket koyun. FIPS, bu bilgiyi diskete yazdiktan sonra, size üç sütunlu bir tablo sunacaktir. Bu tabloda, Old Partition sütununda, sabit diskinizde su anda mevcut bölümlenme, New Partition sütununda ise sabit diskte hangi bölüme ne kadar yer ayrilacagi gösterilmektedir. Asagi-yukari oklara (imleç tuslarina) basarak, bu listede degisiklik yapabilirsiniz. Gerçi Linux sadece 40 BM’ lik bir alana kurulabilir; ama X-Windows adi verilen Linux adi verilen Linux grafik kullanici arabirimini ve CD-ROM’ daki programlarin çogunu bilgisayariniza kuracaksiniz, Linux en az 680 MB yer isteyecektir.
LINUX DILINDE DISKLER, DISKETLER
Windows ortaminda disklerinizi ve disketlerinizi DOS’ tan kalma yöntemle A, B, C, D diye adlandirmaya alisik olmalisiniz. Ama Linux ve diger Unix-türü isletim sistemleri sabit diskleri ve Cd-ROM sürücüleri farkli sekilde adlandirir.
IDE sabit diskleriniz hd olarak, SCSI sabit diskleriniz sd olarak adlandirilir, ve sabit diskin sistemdeki yerine göre harf ve sabit disk üzerindeki partisyona göre de rakam eklenir. Linux bir sabit diskte en fazla dört partisyon taniyabilir; ancak partisyonlar, mantiksal bölümlere (alt partisyonlara) ayrilabilir. Buna göre sisteminizdeki disk ve disketler Linux açisindan söyle adlandirilir
/dev/hda Birinci IDE kapisina bagli master sabit disk (C)
/dev/hda1 Cüzerindeki DOS partisyonu (varsa)
/dev/hda2 C üzerindeki Linux Partisyonu (varsa)
/dev/hdb Birinci IDE kapisina bagli slave sabit disk
/dev/hdc Ikinci IDE kapisina bagli master sabit disk
/dev/hdd Ikinci IDE kapisina bagli slave sabit disk
Linux floppy disklerinizi de söyle adlandirir
/dev/fd0 A
/dev/fd1 B
Dikkat ederseniz bu isimler, bölü (/) isaretinin düz degil de ters yazilmasi halinde DOS-Windows ortamindaki dosya isimlerine benziyor. Gerçekten de Linux için, bütün diger Unix sistemleri gibi, sabit ve seyyar bütün disk, disket ve CD-ROM’ lar dosya sayilir. Dolayisiyla, Windows için C adiyla bilinen araç, Linux için kök dizinde bir dosya adidir /dev/hda. Tipki dosyalarin açilip, kapanmasi gibi Linux’un bir disk veya disket üzerinde çalisabilmesi için o aracin “yüklenmesi” (mount edilmesi) yani açilmasi için açikça talimat verilmesi gerekir. Yeni birçok Linux grafik arabirimi (masaüstü) programi bunu sizin için otomatik olarak yapacaktir.
Yer ayarlamasini bitirdikten sonra Enter’ a basin; FIPS, 1’nci Partisyon olan DOS-Windows, ve ikinci partisyon olan Linux için ayirdigi alanlari gösterecektir. Enter’ a basarsaniz, FIPS, size yapilmasina karar verdiginiz bu degisikligin sabit diske geçirilip geçirilmemesi için son bir kez daha soru soracaktir. Klavyede R tusuna basarak yaptiginiz ayarlamayi degistirebilirsiniz; C tusuna basarak devam edebilirsiniz. FIPS bir kere daha emin olup olmadiginiz soracaktir:
Klavyede N kusuna basarak yaptiginiz ayarlardan vazgeçebilirsiniz, Y tusuna basarak, sabit diskinize yeni partisyonlari islettirebilirsiniz.
Islemin dogru yapildigini sinamak için, bilgisayarinizi yeniden çalistirin; Windows’ un arizasiz sekilde çalismasi gerek. Simdi Linux kurmaya baslayabilirsiniz.
************************************************** **
Devam 4
DISK DRUID
Redhat Linux’ un sabit diskte Linux için partisyon açma programi olan Disk Druid (Druid, sihirbaz demektir), kurma programinin bir parçasidir; Linux’u kurmaya basladiktan sonra karsiniza gelir. Fakat RedHat' in Linux kurma programi bu noktaya kadar sabit diskinizde hiçbir sey yapmaz; hiçbir sey bozulmaz.
RedHat Linux kurma programi, (asagida ayrintilarini ele alacagimiz) kurma isleminin nereden yapilacagi, ne tür bir klavye kullanilacagi ve kurma programi dili ile ilgili ilk diyalog kutularindan sonra, Linux’u güncellestirme veya bastan kurma tercihinizi sorar, Bu sorunun yaniti olarak, “Install” dügmesini tiklarsaniz (bu programda Mouse destegi vardir), Linux sifirdan kurulacaktir; “Upgrade” dügmesini tiklarsaniz, program daha önce kurulmus Linux dizinlerini arayacaktir. Bu noktada bilgisayarinizda Linux yoksa veya mevcut Linux kurulumunu tamamen silmek ve yeniden kurmak istiyorsaniz, Install dügmesini tiklayin. Her iki yol da Disk Setup’ dan geçer. Bu ekranda RedHat firmasi size Disk Druid adli programi mi, yoksa fdisk programini mi kullanmak istediginizi soracaktir. Fdisk, Linux’un standart disk partisyon programidir; ve Linux uzmani olmayan kisilerin bu program yardimiyla sabit disklerinde yeni bir partisyon açmalari oldukça zordur. Oysa RedHat’ in Disk Druet programinin kullanimi nispeten daha kolaydir.
Disk Druid, sabit disklerinizin tümünü gösteren bir liste ile birlikte size Linux’u yükleyeceginiz partisyonu seçme imkani verir. Bu diyalog kutusunda DOS Partisyonu seçerseniz, itiraz eder. Sabit diskinizde Linux kurmaya elverisli bir partisyon yoksa, bu listede göreceginiz DOS partisyonunu küçültmeniz gerekir. Bunu yapabilmek için asagi yukari oklari kullanarak, Linux’u kuracaginiz partisyonu açabileceginiz sabit diski ve partisyonu seçin ve Edit dügmesini tiklayin. Druid size yeni partisyonun ne büyüklükte olmasini istediginizi soracaktir. Vereceginiz ölçü, ekranda “Used” sütununda gördügünüz sabit diskinizde DOS-Windows tarafindan kullanilan alandan az olursa Windows dosyalarinizi kaybedebilirsiniz. Vereceginiz ölçü mutlaka burada gösterilen kullanilan (dosya kaydedilmis) alandan büyük olmalidir.
Gerekli ölçüyü verdikten sonra, OK dügmesini tiklayin; Druid bir kere daha emin olup olmadiginiz sorduktan sonra DOS-Windows partisyonunuzu küçültecek ve bos bir alan açacaktir. Simdi bu bos alani seçin ve edit dügmesini tiklayin. Açilacak diyalog kutusunda bu alanin, DOS, Linux veya Linux Swap türü partisyon haline getirilmesini saglayacak seçenekler göreceksiniz. Yine bu kutuda yeni partisyonun bos alanin kaçta kaçi veya kaç MB olmasini istediginizi de gösterebilirsiniz. Bu kutuda OK dügmesini tikladiginizda verdiginiz ölçüler uygun degilse, uyari kutulariyla karsilasabilirsiniz. Ölçüler uygunsa, Disk Druid’ in ekranina dönersiniz. Simdi, Linux kurabileceginiz bir alan açildigina göre, bu noktada yapmaniz gereken tek sey, Druid’ e Linux için root (kök) dizin olmasini istediginiz partisyonu göstermekten ibarettir. Bunun için, göreceginiz listede, Linux kurulacak partisyonun hizasinda Mount Point (yükleme noktasi) sütununa bir bölü isareti (/) koymaniz yeter. Bundan sonra Linux kurma isleminin diger bölümlerine geçebilirsiniz.
Linux’un Takas Dosyasi
Windows’ un sanal hafizasi için, herhangi bir diskte dosya olarak açtigi sanal hafiza (virtual memory) dosyasina benzeyen sanal hafiza alanina Linux dilinde Swap partisyonu denir. Su farkla ki, Linux, Windows gibi sanal hafizayi, diger dosyalarla paylasilan bir partisyona yazmaz; baska programin ulasamayacagi bir alana yazar. RedHat firmasinin Linux kurulum programinda bulunan ve disk partisyonlarinizi ayarlamaniza yarayan Disk Druid programi, Linux için yeterli bir partisyon açtiktan sonra Swap dosyasi için de yer ayirmanizi isteyecektir. DOS-Windows partisyonunu küçülterek elde ettiginiz alanin bir bölümünü Linux Swap türü partisyon haline getirmeniz gerekir. Caldera’ nin kurulum programi da kurma islemi sirasinda Linux’ a ait partisyonda bir bölümü Swap alani olarak ayirmak isteyecektir. Her iki sistemde de Linux Native alani belirledikten sonra kalan bos yerde bir Linux Swap partisyonu olusturun. Bu alanin en az bilgisayarinizdaki fiziki RAM kadar olmasi tavsiye edilir. Yani bilgisayarinizda 16 MB RAM varsa, Swap partisyonu 16 MB’ tan az olmamalidir. Swap alani ne kadar genis olursa. Linux ayni anda o kadar çok program çalistirabilir. Linux, her biri 127 MB’ a kadar 16 ayri Swap partisyonu kabul edebilir.
PARTITION MAGIC
Powerquest firmasinin ürünü olan Partition Magic (PM), herhangi bir Windows programi gibi kurulur ve bu sirada bilgisayarinizda Windows NT kurulu ise Bir Baslangiç disketi yapar. Kurma islemi bittiginde, sisteminiz Windows 95/98 ise, CD-ROM’ u ve A sürücüsündeki disketi çikartip, OK dügmesini tikladiginizda bilgisayariniz kapanir ve PM’ i baslatarak açilir. Sisteminiz Windows NT ise OK dügmesini tiklarken, program hazirladigi Baslangiç disketini sürücüde birakmaniz gerekir.
PM bilgisayari yeniden baslattiginda karsiniza FAT (DOS-Windows partisyonu) ve Non-FAT (Linux’un kurulacagi partisyon) için ayirmak istediginiz alani belirleyebileceginiz kontrol kutusu gelecektir. Caltera’ nin PM’ ini kullaniyorsaniz, program size diskinizin büyüklügüne göre, ya 300 MB ya da 1 GB alani Linux’a ayirmanizi önerecektir. PM’ in standart sürümünde ayarlanacak alanlar belirtilmez; bunu biz yaparsiniz. Fakat 300 MB, standart bir Linux kurulumu için yeterlidir. Ilerde çok Linux programi yüklemeyi düsünüyorsaniz, FAT partisyonundan daha genis bir alan almalisiniz. Bu ekranda OK dügmesini tikladiginizda yeni partisyon açilacak ve bilgisayar kapanacaktir ve yeniden açilacak ve Windows baslayacaktir. Caldera’ nin Linux kurulumuna baslayabilmek için bilgisayar yeniden açilirken, programin Windows 95/98/NT’ den çalisan ilk bölümünde hazirladiginiz baslangiç disketini A sürücüsünde birakmaniz gerekir. Simdi Linux’ u kurmaya geçebilirsiniz.
************************************************** *****
Devam 5
LINUX’U KURALIM
Linux’ u, herhangi bir dagitim CD-ROM’ unu, bilgisayariniz bir network’ te ise network’ teki herhangi bir bilgisayarda bulunan kurulum programini veya Linux dosyalari diskette ise disketleri kullanarak kurarsiniz. Günümüzde en yaygin sekil herhangi bir firmanin veya kurumun dagitim CD’ si oldugu için burada CD-ROM yöntemini ele alacagiz.
En yaygin Linux dagitimlari Red Hat Software Inc. Firmasi ile Caldera Systems Inc.’ nin Open Linux’udur. Bu iki dagitimin kurulun programi ile diger CD-ROM dagitimlar arasinda ekran görüntüleri, yapacaginiz tercihler, donanimi tanima bakimindan önemli farklar bulunabilir. Bazi dagitimlarda kur programi, donatiminizla ilgili bütün bilgileri, örnegin ekran kartinizin türü veya çipseti gibi teknik bilgileri, sizden isteyebilir. Bas tarafta, bilgisayarinizin Windows’ un Sistem Bilgisi donatisini veya MSD.EXE programini kullanarak envanterini bunun için çikarttik. Fakat Red Hat 6.0 ve Caldera 2.2, PnP türü kartlar ve araçlar dahil bugün yaygin olarak bulunan bütün donatimlari taniyabilir. Red Hat 5.x dagitimlari için dagitimin eskiligi ile oranli olarak, taninmayan donanim miktari artabilir.
Günümüzde en yaygin Linux dagitim CD’ si Red Hat 5.1 veya 5.2 olduguna göre burada kurulum asamalarini bu sürüme göre belirtecegiz. Red Hat 6’da süreç biraz daha farkli olabilir. Red Hat kurulum programlarinda diyalog kutularinda seçme islemini Space tusuna basarak, imleci seçenekten seçenege götürme islemini ise sekme ve imleç oklari tuslarina basarak yapabilirsiniz. OK, Cancel veya Back dügmelerini tiklamis olmak için odagi bu dügmelere getirerek Enter’ a basmaniz gerekir.
Bilgisayar Linux baslangiç disketi ile basladiktan kisa bir süre sonra C/> komut istemcisini görmeye alistiginiz yerde boot kelimelerini göreceksiniz. Enter’ a basin. Simdi ekranda Linux çekirdeginin (kernel) anakart ve bagli birimlerini tanidigina iliskin mesajlarin akip gittigini göreceksiniz. Bu olmuyorsa, yani boot’ tan sisteminizin tanindigina iliskin bir dizi bilgi akip gitmiyorsa, boot programina bazi parametreler eklemeniz gerekir. Özellikle boot programi, CD-ROM sürücünüzü tanimadi ise, bilgisayari kapatip yeniden açmaniz ve bu kez boot kelimesini görünce sunu yazmaniz gerekir
Boot linux hcd=cdrom
Bu, Linux kurma programina CD-ROM’ u tanitmaya yarayacaktir.
Kurulum programinin birinci ekraninda kurma islemi için bir dil seçmeniz gerekir. Red Hat 6’da dil destegi olarak Türkçe bulunmakla birlikte kurma isleminin ekranlari için Türkçe destegi sadece linux.org.tr’ den edinebileceginiz Turkuaz dagitimlarinda Türkçe klavye bulabilirsiniz; diger dagitimlarda Ingilizce klavyeyi seçmek zorundasiniz.
Linux Kur programi, kurulumun nereden yapilacagini sordugunda CD-ROM’ u seçin. Linux kurdugunuz bilgisayar notebook ve CD-ROM sürücünüz bilgisayara PCMCIA (PC karti) ile bagli ise, basta hazirladiginiz Supplemental disketini isteyecektir. Kurulum dosyalarinizi download ederek sabit diske kaydettiyseniz, yine Supplemental disketine ihtiyaciniz olacaktir. Bilgisayariniz network’ e bagli ise, kurulumu network’ ten yapabileceginiz gibi, bilgisayariniza madem bagli ise kurulumu size bu imkani veren herhangi bir FTP sitesinden de yapabilirsiniz. Ancak yavas modem baglantisi ile bu islem çok uzun sürebilir. Telefonun kesilmesi halinde ise her seye yeniden baslamaniz gerekir. Yarim kalmis bir Linux uzmani degilseniz, CD-ROM’ dan sasmamaniz gerekir!
Dil, klavye ve kurma dosyalarinin kaynagi konusunda anlastiktan sonra, Linux Kur programi size nasil bir kurulum yapmak istediginizi sorar. Linux sisteminizi güncellestirmiyor da sifirdan kuruyorsaniz, Install dügmesini seçin Linux’a yer açma islemi için FIPS’ i veya Partition Magic’ i kullanmadiysaniz, RedHat Linux kurma programi bu noktada partisyon açma isini yapmaya baslayacak ve size bunun için Disk Druid veya Linux’un Fdisk programini kullanma seçenegi verecektir. Linux uzmani degilseniz, Disk Druid’ i seçmeniz gerekir. Linux’un Fdisk programi da DOS’ un fdisk.exe programi gibi hata affetmeyen ve yaptigi is geri alinamayan, ekrandaki mesajlari oldukça kisa bir programdir.
Linux, bilgisayarinizdaki herhangi bir sabit diskte veya bir partisyonda durabilir. Bunlardan birinin Linux için root (/) olarak tayin edilmesi gerekir. Fakat, bazi anakartlarin üzerindeki BIOS çipleri, isletim sisteminin daima birinci IDE veya birinci SCSI sabit diskte ve 1023’ncü silindirden önde bir yerde olmasini isterler.
Ayrica Linux’u kurarken Windows sisteminizi korumaya ve Linux’un LILO adli dula-boot imkanini kullanmaya kararli iseniz, Linux’un root partisyonunun sabit diskin ilk 512 MB’ lik bölümünde olmasi gerekir; aksi takdirde BIOS Linux çekirdegini (kernel) göremez ve dolayisiyla LILO çalismaz. Bunu saglamak için, Linux partisyonunun birinci sabit diskte (C sürücüsünde) olmasina dikkat edin.
Partisyon isini de hallettikten sonra Linux kurma programi, açtiginiz yeni Linux partisyonlarini biçimlendirecektir. Bu islem alanin büyüklügüne göre bir zaman alir. Bu sirada Linux format programinin, sabit diskte bozuk noktalari belirlemesini saglamak için “Check for Bad Blocks During Format” seçeneginin isaretli olmasini saglayin.
ROOT IÇIN PAROLA!
Windows 95 ve 98’e asina iseniz muhtemelen hiçbir zaman kendi bilgisayariniz için kullanici adi ve parolasi seçmemis olmalisiniz. Windows NT ve Windows 2000 gibi ag ortami düsünülerek tasarlanmis isletim sistemleri gibi, Linux da agda olmasa bile daima kullanicinin önceden atanmis ve parola verilmis kisi olmasini ister. Linux ortaminda sistemle ilgili isleri, ayarlamalari, degisiklikleri ve yüklemeleri yapma ve diger kullanicilarini belirleme yetkisine sahip bir idari yetkili hesabi açar. Bilgisayarin bütün disklerini, ve partisyonlarini ve diger kullanicilara ait bütün dosyalari görebilme yetkisine sahip olan bu hesabin adi root’ tur. Kurulum sirasinda bu hesap için bir parola vermek zorundasiniz. Linux sistemini root adiyla açtiginiz zaman sistemin her özelligini degistirebilirsiniz ve bilgisayarinizi kullanabilecek kisileri belirleyebilirsiniz.
Linux’u root kullanici adiyla açtiginizda her seyi degistirebilirsiniz ve bu arada hata da yapabilirsiniz. Bu yüzden Linux sisteminiz çalisir hale geldiginde ve sistemi root adiyla açtiginizda ilk yapacaginiz sey, kendinize bir normal kullanici hesabi açmak olmalidir.
Linux’ ta parola en az alti harf olmalidir. Linux, parolada büyük harf-küçük harf ayrimi yapar. Dolayisiyla root parolasini belirlerken “KaraKaraKartal” kelimesini seçtiyseniz, daha sonra “karakarakartal” yazarak, bilgisayarinizi açamazsiniz.
************************************************** ******
Devam 6
LILO’YU DA YÜKLEYELIM
Uzun yolun sonuna geldiniz sayilir. Linux kurma programi son olarak bilgisayariniz açilirken hangi isletim sistemi ile açilmasini istediginizi size soracak olan Linux Loader (LiLo, Linux Yükleyici) programinin ayarlarini yapmanizi isteyecektir.
Bilgisayariniza Linux kurmak istediginiz System Commander gibi piyasadan alabileceginiz bir program alarak önce onu kurduysaniz, LiLo bölümünü atlamaniz gerekir. Linux’u Caldera OpenLinux 2.2 dagitimindan kuruyorsaniz ve sisteminizde Windows varsa, Partition Magic programi ile, Linux kurulumu bittikten ve bilgisayariniz yeniden Windows ile açildiktan sonra Boot Magic programini kurmaniz gerekir. Yoksa Linux asla çalismayacaktir. Red Hat Linux dagitiminin 5.1, 5.2 ve 6.0 sürümlerinde kurulun son bölümü LiLo ayarlaridir. LiLo, kurma islemi bitip, bilgisayariniz yeniden açilacagi zaman sabit disklerinizde çalismaya hazir isletim sistemlerini tarayarak bize o anda hangisini kullanmak istediginizi sorar.
Kurma programi, sizden önce LiLo’ nun nerede “durmasini” istediginizi soracaktir Master Boot Record veya Linux root dizininin birinci sektörü. Burada yapacaginiz tercih çok önemli; bu nedenle biraz ayrintiya girelim.
Master Boot Record (MBR) Bilgisayarin sabit diskten açilmasi için temel isletme sistemi bilgisinin edinildigi sabit disk alani. Genellikle Sektör Sifir adiyla bilinir. Windows 95 ve 98 için MBR’ in özel bir önemi yoktur; fakat Windows NT ve 2000 ile IBM’ in isletim sistemi olan OS/2 bu sektörden yararlanarak, kendi multi-boot (seçmeli isletim sistemi) kaydini buraya yazarlar. System Commander ve Boot Magic gibi programlar da kurulurken, buradaki mevcut kaydi yedekler ve kendi seçenek tablolari bu sektöre yazarlar. LiLo’ yu MBR’ a koyarsaniz, daha önceden kurdugunuz System Commander, Boot Magic ve benzeri çok isletim sistemi arasinda açilista seçme yapmanizi saglayan program silinir. Windows NT ve 2000 ile OS/2’nun multi-boot kayitlari ise yedeklenir. Bilgisayariniz açilirken LiLo size tercih imkani verir; tercihinize göre, ya Linux’ u baslatir; ya da yedekledigi Windows veya OS/2 ile açilir. Bu durumda sisteminiz açilinca ekranda LILO boot seklinde bir komut istemcisi göreceksiniz. Sekme tusuna basarsaniz, belirtebileceginiz isletim sistemi tercihlerinizin adlarini göreceksiniz. Bu listedeki isimlerden birini yazip, Enter’ a basin. O isletim sistemi açilacaktir.
Root dizini birinci sektörü Bu sabit diskinizde Linux kernel dosyasinin basladigi noktadir. LiLo’ yu buraya koyarsaniz, sabit diskinizde mevcut MBR’ da kimin adi yazili ise o isletim sistemi açilir. MBR’ da çok sistem arasinda tercih yapmanizi saglayan bir kayit varsa ve bu kayit Windows NT veya 2000’e aitse, C’de boot.ini dosyasinda degisiklik yaparak, Windows açilirken Linux’un bir seçenek olmasini saglayabilirsiniz. MBR System Commander veya Boot Magic programlarina aitse, zaten Linux bir seçenek olarak açilis listesinde görünecektir. Bu durumda siz diger sistemin OS seçicisine Linux’u baslatmak istediginizi bildirirseniz, bu sistem, Linux kernel dosyalarinin basladigi noktada bulunan LiLo’ yu sahneye davet edecek ve LiLo da Linux’u baslatacaktir.
Bu noktada belirtmek zorunda oldugunuz son seçenek LiLo çalisirken, bilgisayarinizda SCSI sabit disk varsa ve bu diskler 1023 silindirden büyükse “Use Linear Mode” kutusuna bir çarpi koymaktan ibaret. Sekme tusu ile OK dügmesine gider ve Enter’ a basarsaniz, Linux kurulmus olacaktir.
Karsiniza gelecek son kutuda belirtildigi gibi A- sürücüsünden disketi çikartin; bilgisayariniz CD-ROM’ dan açilan türdense, Linux CD’ sini de çikartin ve OK dügmesini seçerek Enter’ a basin.
Kurulumda yaptiginiz seçmelere göre, LiLo herhangi bir tercihte bulunmanizi isterse, listede Linux hangi adla gösteriliyorsa o adi yazin ve Enter’ a basin; Linux kernel’ i gerekli servis dosyalarini açip, servisleri baslattiktan sonra karsiniza login- seklindeki komut istemcisi gelecektir; root yazin ve Enter’ a basin; parolaniz soruldugunda root için seçtiginiz parolayi yazin. Bilgiislem için yeni araciniz olan Linux çalisacaktir.
LINUX ILE MODEM BAGLANTISI
Linux'un her geçen gün artan donanim destegine ragmen, kullanicilar nadiren de olsa modemlerini tanitamamakta ve Internet'e baglanmakta güçlük çekiyorlar. Bu yazida Linux ile Internet'e baglanmayi asama asama gösterecegiz. Öncelikle modeminizin Linux ile uyumlu olup olmadigini belirlemek gerekiyor. Bir Winmodem' e sahipseniz, bunu Linux ile çalistirmaniz mümkün olmaz. Winmodem' lerin özel yapisi vardir. Içinde, normal modemlerin aksine bazi önemli görevleri üstlenen entegreler bulunmaz. Aksine, donanimin yapmasi gereken isler yazilim tarafindan halledilir. Diyeceksiniz ki, Linux' ta Winmodem' lerin çalismasi için buna uygun bir program yazilamiyor mu? Hayir. 3Com firmasi, Winmodem' leri üretirken modem özelliklerini gizli tutuyor ve sürücülerin sadece Windows altinda çalismasina neden oluyor. Winmodem' lerin bir baska dezavantaji da islemciyi yüklemesi. Pentium' larin düsük modellerinde Winmodem' ler performans kaybina neden olabiliyorlar. Modeminizin bir Winmodem oldugunu her zaman kutusuna bakarak anlamayabilirsiniz. Winmodem’ leri anlamanin en kolay yolu, kutunun üzerindeki FCC numarasini ya da 4 basamakli seri numarasini bir kenara kaydetmektir. Daha sonra
adresine giderek seri numarasi yardimiyla bu modemin ne tip olduguna bakin. Yukaridaki adreste, modemin sadece Winmodem olup olmadigini anlamakla kalmaz, çok büyük ihtimalle Linux ile çalisip çalismadigini da ögrenirsiniz. Ayni sayfada "View the entire table" baglantisina girerseniz, karsiniza genis bir modem tablosu çikar. Bu tabloda kirmizi bir "WM" simgesi, karsisindaki modemin bir Winmodem oldugunu ve Linux ile kullanilamayacagini, yesil "Ok" simgesi ise daha önce denenmis ve çalisan bir modemi belirtiyor. Modemin Winmodem oldugunu büyük bir üzüntüyle anladiginiz zaman ne yapacaksiniz? Hangi modem size en uygun? Tüm bu sorularin cevabini yukarida adresini verdigimiz tablodan alabilirsiniz.
DAHILI VE HARICI MODEMLER
Diyelim ki modeminizin gönül rahatligiyla Winmodem olmadigina karar verdiniz. Su anda kullanmakta oldugunuz modem ya ISA, ya da PCI' dir. Genis bir yuvaya sahip olan modem ISA, daha küçük olani ise PCI veriyoluna sahiptir. ISA modemlerle kolaylikla Internet baglantisi saglayabilirsiniz. Bazi modemler de Plug and Play (PnP) özellige sahiptirler. Bir ISA PnP modeminiz varsa simdiden isinizin zor oldugunu söyleyebilirim. Yapmaniz gereken, BIOS' tan bu modeme bir IRQ ve I/O adresi vermesini söyleyebilir ve Linux'un modemi tanimasini bekleyebilirsiniz. Bunun için BIOS' taki "Use a Pnp capable operating system" sorusuna "No" cevabi vermelisiniz. Eger yeni bir modem alacaksaniz, harici modem almanizi tavsiye ederiz. Harici modemlerle hemen hemen hiç sorun yasamazsiniz
BAGLANTI PROGRAMININ SEÇILMESI
Internet'e baglanmak için X Window ya da metin ekrandan çalistirilabilecek bir çevirmeli ag baglanti programina ihtiyaciniz olacak.
a) Masaüstünüz KDE ise, kpp programini kullanabilirsiniz. kpp, kdenetwork paketi ile birlikte geliyor. KDE ise güncel tüm dagitimlarda (Slackware, Caldera, EasyLinux, Red Hat, Debian, vb.) var.
b) Mandrake ve Red Hat ile birlikte gelen GNOME pencere yöneticisi ile birlikte gnome-ppp kullanilabilir.
c) X Window kullanmayanlar için ezppp ve pppsetup benzeri programlari önerebiliriz.
d) Çevirmeli ag baglantisini saglamak için pppd komutu kullanilabilir. pppd, Internet servis saglayicinin modemiyle baglanti kuracak ve gerekli yönlendirme ayarlarini yapacaktir.
adresine baglanip çekebilirsiniz. Bu sayfalarda baglantinin nasil yapilacagini ayrintili olarak yazmayacagim, her Linux kullanicisi kendi zevkine göre diledigi programi kullanabilir.
ALAN ADI SUNUCUSU
Alan adi sunuculari (DNS) makine adresinden IP adresi dönüsümü yaparlar. Internet'e girince mutlaka bir alan adi sunucusunun IP adresini /etc/resolv.conf dosyasinda belirtmeniz gerekiyor. Bu sayede, örnegin
adresine baglanacaksaniz, sisteminiz bu adresi DNS' e soracaktir. Ancak bu sayede Internet'teki bir adrese baglanabilirsiniz. Host komutu yardimiyla, bildiginiz bir sayfayi ya da makine adini kontrol edin.
, her hafta Linux haberleri sunan popüler bir sitedir.
Yukaridaki cevabi alabiliyorsaniz DNS ayarlariniz düzgün olarak yapilmis demektir. Eger herhangi bir yanit gelmiyorsa, birlikte /etc/resolv.conf dosyasini ayarlamamiz gerekiyor. Asagida örnek bir resolv.conf dosyasi var.
Bu satirlar, her iki IP adresinin de bir DNS sunucu oldugu, birinci DNS sunucudan cevap gelmez ise ikinci sunucunun sorgulanacagi anlamina gelir. Siz kendi servis saglayicinizdan (ya da sistem yöneticinizden) kullanabileceginiz DNS' lerin bir listesini isteyin. Baglanti yaptiktan sonra herhangi bir adresi ping komutu yardimiyla kontrol edebilirsiniz.
Yukarida adi geçen makineye kolayca ping yardimiyla ulastik. Hem IP, hem de isim ile baglanti kurabildigimize göre Internet'e bagliyiz demektir. Modem baglanti kuruyor, ama bir süre sonra hattan düsüyor ise, wvdial programini
adresinden alin. Bu program, modemi otomatik olarak taniyacak ve servis saglayiciniza hiç bir sorunla karsilasmadan baglanti kurmanizi saglayacaktir. wvdial yaninda kwvdial adinda, KDE ile birlikte kullanabileceginiz bir programi da deneyebilirsiniz.
************************************************** *****
Devam 7
LINUX IÇIN AKSESUAR SEÇIMI
Linux kurma isleminin bu noktasinda, Linux sisteminizde olmasini istediginiz birimleri belirmeniz gerekir. Sabit diskinizdeki alanin büyüklügüne göre, karsiniza çikacak listeden istediginiz kadar destek, program, birim ve hatta oyun seçebilirsiniz. Bu listedeki unsurlarin bir bölümü sunlardir Printer Support (Yazici destegi). Isaretlediginiz takdirde kurma programi sizden daha sonra kendinize bir yazici seçmenizi isteyecektir. Elinizdeki Linux dagitimi eski ise yeni renkli yazicilarin sürücüleri bulunmayabilir.
X Window. Linux’un Microsoft Windows türü grafik arabirimi, masaüstü programi. Linux’u Windows gibi masaüstünden simgeleri tiklayarak kullanmak istiyorsaniz, bu seçenegi seçin.
Mail/www/News. Linux’un Internet destegini saglamak için Mektup, Web ve Usenet seçenekleri.
File Managers. Linux’un farkli dosya sistemlerini desteklemesi için, Dosya Yöneticileri’ni seçmeniz gerekir.
Graphics. Linux-tabanli birçok grafik yapma ve editing programi.
X Games. X Windows destegini kurdugunuz takdirde oynayabileceginiz oyunlar.
Console Games. Linux komut istemcisi ekraninda oynayabileceginiz DOS-vari oyunlar.
X Multimedia. Linux’ ta X Window masaüstünde ses ve video destegi.
Linux, Windows’ dan farkli olarak bazi programlari gruplar halinde kurabilir. Burada yapacaginiz tercihler sadece örnegin ses ve video için sistem destegi saglamakla kalmayacak, fakat ayni zamanda, kurma islemini yaptiginiz dagitima bagli olarak birkaç ses ve video editing programini da kuracaktir. Sabit diskinizde yer azsa, burada X Window ve Multimedia disinda tercih yapmak zorunda degilsiniz. Daha sonra dagitim CD-ROM’ undaki programlari tek tek kurabilirsiniz.
Kurma programi birimlerin seçiminden sonra Linux programlarinda mouse destegi isteyip istemedigini ve ne tür mouse’ unuza uygun seçenegi isaretleyin. Bu noktada yanlis tercih yaparsaniz, daha sonra /usr/sbin/mouseconfig programini çalistirarak, tercihinizi degistirebilirsiniz. Saglanacak destek ve kurulacak paketler arasinda X Window’ u da seçtiyseniz, kurma programi X Window’ un ayarlari için ek sorular soracak ve arastirmalar yapacaktir. Bunlarin basinda ekran kartiniz gelir. Red Hat 5.2 ve Caldera 2.2 kurma programlari bazi 3D kartlar hariç, mevcut grafik kartlarini dogru olarak tanirlar. Kartinizi taniyamadigi takdirde program sizden tercih yapmanizi isteyecektir. Ekran kartinizi listede göremezseniz, standart VGA veya Standart SVGA seçenegini isaretleyebilirsiniz. Bu durumda Linux grafik kartinizin bütün özelliklerinden yararlanmasina imkan vermeyebilir.
Daha sonra ayni islemi monitör için yapacaksiniz. Monitörünüz çok eski veya çok yeni degilse, program dogru seçenegi kendisi isaretler. Program monitörünüzü taniyamaz ve seçme isini size birakirsa, Linux’u kurma islemine baslarken Windows’ a kurma islemine baslarken Windows’ a yaptirdiginiz envanterin listesini çikartmaniz ve burada Windows’ un ekraniniza ne çözünürlükte ve ne frekansta sinyal gönderdigine iliskin rakamlari bulmaniz gerekir. Monitörler, imal edildikleri azami çözünürlükten yüksek çözünürlügü ve scan frequency dedigimiz bir saniyede kendisine gönderilmesi gereken video sinyalinden fazla frekansi taniyamazlar. Hatta yanlis bir tercih monitörün tümüyle kullanilmaz hale gelmesine sebep olabilir. Monitörle ilgili bilgileri Windows’ a da çikarttirmadi iseniz, mutlaka en düsük degerleri seçin VGA ve 640x480 çözünürlük ile 50 Hz frekans, en düsük deger olarak hemen hemen her türlü ekrani çalistirabilir. Kur programi, grafik kartinizdaki RAM miktarini da bu arada belirtmenizi isteyecektir. Bu bilgiyi bilgisayariniz açilirken grafik kartinin türünü, modelini gösterin listede bulabilirsiniz. Bu bilgi hizla kaybolacagi için dikkatli olmaniz gerekir. Bir diger kaynak da grafik kartinin eger atmadiysaniz, kutusu olabilir. Kurma programi video clockchip diye bir ayar yapmanizi isterse, bu oldukça eski ekran kartlarinda kullanilan bir ayar türü oldugu için seçme yapmadan atlayabilirsiniz. Ekraninizda görüntülenecek renklerin derinligi (bit degeri) ile ilgili kutuda yapacaginiz tercih grafik kartinizin RAM’ i ile dogru orantilidir. FGrafik kartinizda 1 MB RAM varsa, ekran çözünürlügünü monitörünüzün kaldirabilecegi en yüksek sinira örnegin 1024x768 piksel’ e getirirseniz, ekranda en fazla 256 ayri renk elde edebilirsiniz. Çözünürlügü azaltirsaniz, ekranda elde edilebilecek renk sayisi artar.
LINUX’TA NETWORK BAGLANTISI
Linux, tek basina kullanilan kisisel bilgisayar degil, bir ag ortaminda bulunan bilgisayar için tasarlandigindan, kurma asamasinda sizden ag ile ilgili bilgiler isteyecektir. Bilgisayariniz ag ortaminda degilse, bu bölümü Cancel dügmesini seçerek ve Enter’ a basarak geçebilirsiniz. Bilgisayariniz bir agin üyesi ise yapmaniz vermeniz gereken bilgileri ag yöneticinizden almaniz gerekir. Bilgisayarinizin ag arabirim kartinin, ag merkezi ile bilgisayariniz arasinda varsa geçit bilgisayarin ve nihayet agdaki bilgisayarlarin adlarinin listesini tutan Nameserver bilgisayarin sabit IP adresleri istemelisiniz.
Sistem saati ve tarihi belirteceginiz ve BIOS’ tan edinilecek saatin yerel mi, yoksa Greenwich saati mi oldugunu belirttikten sonra sira Linux açilirken yüklenecek servisleri belirlemeye gelecektir.
Awd, atd, ve autofs gibi Linux uzmani degilseniz adindan islevini anlamakta zorluk çekebileceginiz birçok servisin gösterildigi bu listede bazi seçeneklerin seçilmis oldugunu göreceksiniz. Bu Linux dagitimini yapan firma tarafindan seçilmis varsayilan servislerdir. Ilerde, Linux’u daha iyi ögrendiginiz zaman bir boot-time servisin eksik oldugunu anlarsaniz, bunu kolaylikla kendiniz baslatabilirsiniz. Simdilik varsayilan seçimleri kabul edin. Yazici destegiyle ilgili bölümde ise bilgisayariniza bir yazici bagli ise local seçenegini isaretleyin. Ag yazicisindan yararlanacaksaniz ve yaziciyi dogrudan kullanabilecekseniz “remote lpd” seçenegini, yazicidan bir yerel LAN agi yöneticisi araciligiyla yararlanacaksaniz. “LAN Manager” seçenegini isaretlemeniz gerekir. Bunu yaptiktan sonra Next dügmesini seçin ve Enter’ a basin. Linux, bir yaziciya is gönderen programin çabuk serbest kalmasini veya ayni anda birden fazla programin ayni yaziciya is göndermesini saglamak amaciyla, yaziciya gönderilen isi, önce sabit diskte bir bekleme alanina yazar. Buna spool dosyasi denir. Sisteminizde birden fazla yazici varsa, Linux her yazici için ayri bir spool dosyasi olusturmak amaciyla sizden bu dosyalara isim vermenizi ister. Bir yaziciniz varsa, önerilen ismi kabul edip, Next i seçerek Enter’ a basin. Simdi yazicinin bagli oldugu kapiyi belirleyeceksiniz. Windows ortaminda LPT1; LPT2 adiyla bilinen kapilar, Linux ta /dev/lp0/dev/lp1 adini alirlar. Yazicinizin bagli oldugu paralel kapiyi seçtikten sonra Next’ e giderek Enter’ a basin ve yazici türünü belirleyeceginiz kutuya ulasin. Yaziciniz bu listede yoksa kitapçigina bakarak, uyumlu oldugu yazici türlerini arastirin ve bu listede o yaziciyi seçin. Bazi yazici türleri için Linux, kagit ebadi, baski çözünürlügü gibi ek bilgiler isteyebilir. Bu bilgileri sagladiktan sonra, tercihlerinizin toplu olarak sunuldugu bir kutuda, bunlarin dogru oldugunu Done dügmesini seçerek ve Enter’ a basarak belirtebilirsiniz. Seçimleriniz hatali oldu ise, Edit dügmesini seçerek, geri dönebilirsiniz. Uygun yazici bulamiyorsaniz, her an Cancel dügmesini seçip Enter’ a basarak, yazici seçme isini sonraya birakabilirsiniz. Bu durumda yazicinizin imalatçisinin Internet sitesine giderek Linux için sürücü olup olmadigini arastirabilirsiniz. YENI LINUX KULLANICILARININ GÖZDESI OLAN EASY LINUX
Easy Linux, Alman Easy Information Technologies tarafindan 1998 yilinda baslatilan bir proje. Buna proje demek biraz yanlis, zira su anda kurulumu ve kullanimi en kolay Linux dagitimi. Geçtigimiz yillara kadar Linux, kurulumu zor bir isletim sistemi olarak taniniyordu. Kurulumdan sonra yapilmasi gereken ayarlar da bilgisayar ögrenmeye yeni baslayan birisi için korkutucu olabiliyordu. Linux'u bir programci, hobici olarak benimseyenler bu sorunlarin üstesinden rahatlikla gelebilirler, ancak masaüstüne gelince isler tersine dönüyor. Easy Linux, kurulum sirasinda bir VGA X Window penceresi açiyor. Fare otomatik olarak tanindiktan sonra, 5 ayri dilde kuruluma devam edebiliyorsunuz. Bu arada hemen belirtelim, halen 1.0 sürümünde olan Easy Linux'un 1.1 sürümü tamamen Türkçe destekli olacak. Kurulum sirasinda ve kurulumdan sonra yapacaginiz tüm ayarlar Türkçe menülerle karsiniza gelecek. Easy Linux'un üç farkli kurulum yöntemi var: Yeni baslayanlar için tüm islemler otomatik olarak yapiliyor ve size sadece "Next" tusuna basmak kaliyor. Her sayfada ayrica bir de yardim tusu var. Kurulum sirasinda Linux ile ilgili temel bilgileri de farkinda olmadan aliyorsunuz. Ileri düzey kurulum, daha önce bir Linux dagitimi kurmus ve temel bilgisi olanlara yönelik. Bir ag isletim sistemi kurmak için seçilmesi gereken yöntem de bu. Son olarak, profesyonel düzey kurulum ise "guru"larin isi. Yapilmasi gereken hemen her islem kullaniciya birakiliyor. Ag, modem, fare ayarlari, diskin bölümlendirilmesi gibi islemleri teker teker elle halletmek zorundasiniz. Easy Linux'un bazi özellikleri asagida yer aliyor.
Tamamen grafik tabanli, kolay kurulum
Otomatik donanim tanima
NLS (Dogal dil destegi)
Kolay X Window kurulumu
KDE (K Desktop Environment) destegi
Linux Easy gelistiricileri, bu dagitimi tamamen modern, kolayca kurulabilen ve metin ekrandan degil, X Window' dan yönetilen bir Linux dagitimi isteyen Linux kullanicilarina yönelik olarak yaptiklarini söylüyorlar. Halen 1.0 sürümündeki Easy Linux, 1.1 ve 2.0 sürümlerine Türkçe destekli olarak girecek.
************************************************** *****
Devam 8
EV KULLANICILARI IÇIN LINUX
Linux, gelisimini Internet üzerinde ve Internet' in mantigina uygun biçimde "açik" olarak gerçeklestirilen bir isletim sistemi olarak GNU (
) Kamu Lisansi ile dagitilmaktadir. Yani Linus Torvalds' i saymazsak kimseye ait degildir (ki kendisi bizzat bu durumu yaratan kisidir, dolayisiyla onu sahibi saymak pek mantikli olmaz), dolayisiyla herkese aittir. GNU Kamu Lisansi çerçevesinde kaynak kodunu dahil serbestçe degistirebilir, dagitabilir, hatta satabilirsiniz. Parayla satilan isletim sistemlerinden en temel farki budur. Çogu yerde sadece CD parasina, eger tam sürüm istiyorsaniz da çok uygun fiyatlara her türlü uygulama dahil satin almaniz mümkündür. Parali bir isletim sistemi kullanmak istedigimizde bir bilgisayari etkin bir sekilde kullanabilmek için en az 700 USD kadar bir tutari sadece yazilima vermek zorundasiniz. (Windows 98 + Office 97) Bu rakam Türkiye sartlarinda, bir ev kullanicisi için çok fazladir ve lisanssiz kullanimin ülkemizde bu derece yaygin olmasinin en temel nedenidir. Lisanssiz kullanimin da kelimenin tam anlamiyla bir hirsizlik oldugunu söylersem yanlis sayilmaz. Sirf bu noktadan bakildiginda bile Linux kullanmak çok ama çok mantiklidir. Özellikle Red Hat temelli dagitimlar bir ev kullanicisinin ihtiyaçlarina tamamen cevap verebilecek düzeydedir. Internet ile ilgili akliniza gelen veya gelmeyen tüm uygulamalar (Netscape gibi komple bir uygulama ve daha bir çok tarayici), Star Office gibi bir ofis paketi, dünyaca ünlü kelime islemcisi Word Perfect, Gimp gibi Adobe Photoshop'u aratmayacak son derece güçlü bir resim isleme programi, multimedya uygulamalari, film göstericisi gibi her türlü uygulama Linux için mevcuttur. (Sadece ücretsiz olanlar sayilmistir.) Bir ev kullanicisi için tek eksik tarafi piyasada MS Windows için oldugu kadar oyunun Linux için bulunmamasidir, fakat bu alanda da gelismeler yasanmaktadir (ilgilenenler için
. Birçok küçük oyunun yanisira Doom, Quake, Golgotha, Simcity' nin mütevazi bir versiyonu, birkaç uçus simülasyonu gibi oyunlar da bulunmaktadir. (Birkaç büyük oyun sirketi Linux için de oyun üretecegini açikladi.) Öte yandan, Linux'un ev kullanicilari için en korkutucu tarafi ise herhalde konfigüre etmektir. Fakat Gnome Projesi dahilindekiler, KDE ve Red Hat' in gelistirdigi birtakim araçlarla kurulum dahil her türlü ayar gayet kolay ve anlasilir bir sekilde ve Türkçe yapilabilmektedir. Kullanicinin tek yapmasi gereken MS Windows' a göre zamanin biraz daha fazla kismini yardim dosyalari ile geçirmek olacaktir. Bedava bir isletim sistemi için bu kadar çok ve detayli yardim dokümaninin bulunmasi bile hayret verici bir seydir. Çünkü kimse bu yardim dokümanlarini herhangi bir maddi çikar karsiligi yazmamistir. Linux'un yardim dosyalarinda bulunamayacak sorun, çok detayli durumlar için geçerlidir, ki bu da zaten genelde ev kullanicisinin ihtiyaçlari disindaki durumlarda olur. Iyi konfigüre edilmis bir Linux'u tekrar kurmaniz gibi bir durumla karsilasmaniz çok enderdir; o da büyük ihtimalle sizden kaynaklanmaktadir! Linux' ta kurdugunuz hiçbir program sizden reboot istemez, sistemde her türlü degisikligi sistemi açik tutarak yapabilirsiniz. Kurulum süreleri ise Windows' la karsilastirildiginda gerçekten çok kisadir. Netscape 4.51'i kurmak Celeron 300 (A degil) 96MB RAM makinede yaklasik 15 saniye sürüyor. Mandrake 5.3 (Red Hat 5.2) tüm paketlerin kurulumu ise ayni makinede yaklasik 18 dakika! Linux sadece kurulumlarda degil her türlü ortamda üstün performanslidir. 33.600 ISA modem ve dijital santrale bagli hatla Turk.net' in tüm Türkiye için PRI numarasina baglanmak Linux' ta baglanti programinin çalistirilmasi dahil (Kppp) 30 saniye iken Windows' un "Aga oturum açmasi" çok daha uzun sürüyor. Kurulusundan beri hep MS Windows' la ayni ortamda yasamak zorunda kalan Linux'un Windows partiton' lari ile olan mükemmel uyumlulugunu da eklemek gerekiyor. Sabit diskinizdeki NTFS dahil tüm Windows bölümlerinize Linux' tan erismek, yazmak, hatta format atmak mümkündür. Sürekli Beta asamasinda olacaga benzer Windows emülatörü Wine (
) ise su an için biraz sorunlu da olsa, birçok Windows programini çalistirabilmektedir. Ayni sekilde bir de DOS emülatörü bulunmaktadir. Çöken bir Windows' taki dosyalara Linux' tan eriserek birtakim düzenlemeler yapmak ve sistemi ayaga kaldirmak gayet mümkündür. Sonuç olarak; yüksek performansli, kararli, saglam ve en önemlisi bedava olan bir isletim sistemini son kullanicilar için de mantikli bulmamak imkansiz. Tek yapmak gereken sey, biraz daha fazla yardim dosyalari ile ilgilenmek, gerektiginde komut satirindan çalistiracaginiz programlarla, konfigürasyon dosyalariyla oynamak olacaktir. Bunu da aslinda Windows' u kisa bir ilk defa kurup bir kaç program kurup kaldirdiktan sonra Windows' u tekrar kurmakla geçireceginiz zamana sayabilirsiniz
X WINDOW AYARLARI
X Window, kisaca X, Linux' ta grafik arayüzüne verilen isimdir. Kurulum programi bu menüde ekran kartinizi otomatik olarak taniyacak ve gerekli yazilimi yükleyecektir. Ancak, asagida yer alan bazi kartlari Red Hat 6.0 ile kullanamayacaksiniz.
TNT2 kartlari
Voodoo Banshee
I740 chipset'li kartlar Bir ekran karti seçildikten sonra sistem gerekli tüm sürücüleri yükleyecektir. Ardindan uzun bir monitör listesiyle karsilasiyoruz. Bu listedeki monitörden size en uygun olanini isaretleyin. Monitörün tipi listede yoksa "Custom" seçenegini isaretleyin. Ardindan da monitörün dikey ve yatay tazeleme hizlarini belirtin. Yatay tazeleme sikligi 14 ve 15 inç monitörler için: Non-Interlaced SVGA, 1024x768 @ 60 Hz, 800x600 @ 72 Hz
ve 17 inç monitörler için:
Monitor that can do 1280x1024 @ 70 Hz
seçilebilir. Düsey tazeleme ise 50-90 ya da 50-100 arasinda olacaktir. Mümkünse bu degerleri monitörün kullanim kilavuzundan arayip bulun.
Ardindan ekran karti belleginin ne kadar oldugu sorusu ekrana gelecektir. Buradan ekran karti belleginin miktarini isaretleyin. Gerçek degerinden daha az ya da daha fazla yazmak, ekran kartina herhangi bir zarar vermez, ancak X Window' un da düzgün çalismasini engeller. Video clockchip ayarlari için "No Clockchip Setting" seçin ve kullanilabilecek ekran çözünürlüklerinin seçilecegi ayarlamalari yapin. Burada istediginiz renk derinligi ve ekran çözünürlüklerini ayarlayin. Sistem açilinca bu ekran çözünürlükleri arasinda Control - ve Control + tuslari yardimiyla gezinebilirsiniz. - ve + tuslari için nümerik klavyeyi kullanin. Son olarak, X Window bir kere denenecektir. Eger açilista dogrudan siyah-beyaz iç karartan bir pencereye düsmek yerine X Window' dan girmeyi isterseniz, karsiniza gelen soruya "Yes" cevabi verin. Böylece Red Hat Linux 6.0 CD' sini sisteme kurulmus olur.
Linux, yapisi itibariyle üzerinde çalistigi donanimdan sonuna kadar faydalanan bir isletim sistemidir. Bir kisim isletim sistemi kutularinin arkasinda yazilan donanim gereksinimlerine nazire olarak, gerçekten hangi bilesenlerle bu Linux denen canavari en iyi sekilde kullanabileceginize bakalim. Eger elinizde 386, 486 ve benzeri düsük güçlü bir islemci ve 16MB veya daha az bellek var ise, Linux'un X Window grafik arayüzünü verimli olarak kullanamayacaksiniz. Bu durumda Linux'u metin ekrandan çalistirmaniz mümkün olacaktir. Ancak, iki durumda da Linux'un yapacagi isler, verecegi servisler, sunucu kapasitesi yaklasik olarak ayni kalacaktir. Elinizde Pentium, Pentium II, Pentium III, AMD, Cyrix, Pentium MMX ya da benzeri Intel uyumlu bir islemci var ise, hele hele zengin bir aninizda 32MB ya da daha fazla belleginiz varsa, ne mutlu size. Bu donanimla Internet'te çok iyi gezinti yapabilirsiniz. Red Hat Linux 6.0 sürümünün kurulabilmesi için diskte en az 150MB yer bulunmasi gerekiyor. Eger fazla disk yeriniz varsa, Linux'a ayirabileceginiz 700MB'lik bir alan bulabiliyorsaniz harika olacaktir. Iyi bir ekran görüntüsü alabilmek için en az 1 ya da 2MB bellekli bir ekran karti isinizi görecektir. X Window altinda S3, Cirrus Logic, ATI Mach8/32/64, Trident, ET3000/4000, Paradise gibi kartlar desteklenir. i740 chipsetleri ile S3'ün AGP iskelesini kullanan kartlarini kullanabilmeniz için yeni çikan Xfree86 paketini indirip kurmaniz gerekmektedir. Eger sistemde bir ethernet karti var ise, bu ethernet karti kurulumda otomatik olarak taninacaktir. 3Com, WaveLan, Western Digital, D-Link, Intel, DEC, HP, AMD, Zenith hemen sayilabilen, kolayca kullanilabilecek kartlar. Hele NE2000 uyumlu olanlar çok daha iyidir, sadece takin ve çalistirin. Winmodem' leri Linux ile (simdilik) kullanamazsiniz. PCI modemler de büyük sorun çikartiyor. Modeminizi hakkiyla kullanabilmeniz için ya harici modem olmali, ya da bu modem ISA yuvasina takilmali. Ses kartlarindan SoundBlaster, ProAudio Spectrum, Gravis Ultrasound, AWE 32/64 gibi kartlari kullanabilirsiniz; genel kural, tüm SoundBlaster uyumlu ses kartlarinin sorunsuz bir sekilde desteklendigidir.
Neler Yanlis Gidebilir:
Linux kurulurken, özellikle X Window ayarlari sirasinda grafik karti ve ekran özelliklerinizin belirlenmesinde hatalar olabilir. Red Hat dagitimlari (6.0 dahil) Caldera’ nin dagitimina göre daha çok hata yapabilir.
Grafik kartinizdaki video çipset’ i ve karttaki RAM miktarini dogru belirleyebilirseniz, X Window ayarlarini dogru yapabilirsiniz. Bu iki bilgiyi kartin üzerinden anlamaniz mümkün; kutusunda ve brosüründe de yazabilir. Fakat bu iki kaynak size yardimci olmuyorsa, kartin imalatçisinin Internet sitesine girerek, kartla ilgili bilgileri arastirin.
Ekraninizin yatay ve dikey sync range denen özelligini bilirseniz, birçok ekran sorununu çözebilirsiniz. Eski ekranlar, kaldirabileceklerinden fazla çözünürlükte bilgi gönderilirse, yani 640x480 piksel görüntüye sahip ve multisync özelligi olmayan bir ekrana 1024x768 piksel bilgi gönderirseniz, ekran fiilen alev alabilir. Yeni ekranlarda asari bilgi ekrani yakamaz; sadece ekrandaki görüntü kaybolur, kimi modellerde ekranda “Out of sync” yazisi belirir.
Linux’ ta X Window’ u çalistirir ve ekraninizdan yanik kokusu gelmeye baslarsa, derhal Ctrl+Alt+Backspace tuslarina basarak, X Window’ u durdurun.
Linux kurulumu sirasinda grafik kartinizi bir türlü tanitamadi iseniz ve kartinizla ilgili baska kaynaktan bilgi bulamiyorsaniz, son çare olarak Linux’un Superprobe programini deneyebilirsiniz. Superprobe çogu zaman kartinizla ilgili bütün bilgileri bulup çikartir, fakat kimi zaman da bilgisayari kilitler. Superprobu çalistirmak için, Linux’u root olarak açin; X Window’ u çalistirmayin ve /usr/bin/X11 dizinine gidin. Bunu söyle yapabilirsiniz
[root localhost]# cd/usr/bin/X11
X11 dizinine girince, Superprobe’ u komutla çalistirabilirsiniz
[root localhost X11]# ./SuperProbe
Superprobe’ un bilgisayari kilitleyecegine iliskin uyarilari, göreceksiniz. Superprobe bilgisayarinizi kilitlerse, Reset dügmesine basin. Bilgisayar kilitlenmez ve Superprobe basarili olursa, kartinizin çipseti ve RAM miktari hakkinda dogru bilgiye ulasmis olursunuz. Hatta çipinizin seri numarasini bile ögrenebilirsiniz!
Bütün ayarlari dogru yaptiginiza inaniyorsaniz ve yine de Linux’un grafik masaüstünü hiç göremiyor veya Windows’ da oldugu kalitede göremiyorsaniz, X Window’ u yeniden ayarlamaniz gerekir. Bunu Xconfigurator programi ile yapmaniz gerekir. X11 dizininde iken su komutu verin-
[root localhost X11]# ./Xconfigurator
bu kez grafik kartinizla ilgili dogru bilgileri verebilirsiniz. Bu ayari bitirdikten sonra, X Window’ u sizin çalistirmaniz gerekir
[root localhost X11]# startx
bu kez ayarlar dogru ise Windows’ a benzer bir grafik masaüstü görmeniz gerekir. Yeniden komut istemcisi ekranina dönerseniz, Linux’un X Window için kullandigi Xfree86 kodunun yeni sürümünü bulmaniz gerekir. Bunun için Internet’te
Linux, bilgisayarlar üzerinde uzun yıllardan beri çalışan işletim sistemi olan UNIX’e dayanır. Bir anlamda UNIX’in kişisel bilgisayarlar (PC) için olan bir sürümüdür. Zaman içinde UNIX, çok fazla görsel özellikleri kazanamadığı için günümüzde kişisel bilgisayarlar ve mini bilgisayar sistemlerinde yaygın kullanımı azalmıştır.
Temel bazı işlemleri yapmak için bir öğrenci olan Linus Torvalds tarafından geliştirilen bir Linux işletim sistemi ardından özellikle Internet üzerinde çok sayıda programcının katkısıyla gelişmiş, ardından büyük bilgisayarlar şirketlerinin de destekleriyle bugün yaygın kullanılan bir işletim sistemi haline gelmiştir.
Web sunucusu gibi özellikleri yerleşik olarak içeren Linux işletim sistemleri özellikle Internet bağlantılarının yönetilmesinde yaygın olarak kabul görmüştür. Tabi ki en önemlisi Linux ücretsizdir.
Linux, ücretsiz, sağlam ve güçlü bir işletim sistemidir. Açık bir yapıda olduğu için, Linux’ın kaynak kodu herkes tarafından erişilebilir ve değiştirilebilir. Diğer bir deyişle bütün programcılar Linux’e katkıda bulunabilirler.
A. NEDEN LİNUX?
Açık kod kavramıyla yaygınlaşan LINUX’ün temel özellikleri şunlardır:
-Sağlamlık (kararlılık)
-Güvenlik
-Hız
-Maliyet
-Yaygınlık
Sağlamlık (Kararlılık)
Teknik sitelerde ve dokümanlarda şu şekilde açıklamalara sık rastlarsınız: Linux bilgisayarların daha az sistem çökmelerine (crashed) maruz kalmıştır. Ve bu konudaki istatistikler Linux işletim sitemlerinin daha sağlam olduğunu göstermektedir.
Güvenlik
Linux’ın açık bir işletim sistemi olması, hacker’ların güvenlik boşluklarını daha kolay bularak sistemi zor durumda bırakacakları ifadesi genellikle doğru olmamaktadır. Bu bir anlamda Linux’un güvenliğinin de çok sayıda kişi tarafından sağlandığı anlamına gelmektedir.
Hız
Linux işletim sistemi hızlı ve etkindir. Yine araştırmalar (SPEC Corporation’s SPECweb99 benchmarks) Linux işletim sisteminin isteklere karşı daha hızlı yanıt verdiğini göstermektedir.
Maliyet
Linux işletim sistemi CD’lerine dağıtım (distributed) denilmektedir. Hemen hemen tüm Linux dağıtımları Internet üzerinde ücretsiz indirilebilmektedir. Ayrıca birçok Linux yazılımı da ücretsizdir. Çoğu Linux işletim sistemlerinde Apache gibi ücretsiz Web sunucusu yazılımı da gelmektedir. Doğal olarak, maliyeti düşük olmaktadır.
Yaygınlık
Bilinçli kullanıcı, eğitim kurumları ve profesyoneller Linux işletim sistemine büyük ilgi göstermektedir ve günümüzde değişik Linux işletim sistemleri yaygın olarak kullanılmaktadır.
B. GNU KAVRAMI
GNU (Gnu's Not Unix) sözcüklerinden gelir. Unix-uyumlu bir yazılımın adıdır. Richard Stallman tarafından ortaya atılan bu kavram, Free Software Foundation ya da GNU Project olarak başlamış ve bir işletim sistemini oluşturmuştur. GNU kavramı içinde üretilen yazılımlar kaynak kodlarıyla birlikte ücretsiz olarak dağıtırlar ve programcıları orijinalinin haklarını koruyarak kaynak kod üzerinde değişiklik yapmasına izin verir.
LINUX, sunucu ve istemci bilgisayarlarda çalışan türleriyle yaygın kullanılan bir işletim sistemi haline gelmiştir. Bu bölümde LINUX’un bazı özelliklerine göz atacağız:
A. BİRDEN ÇOK KULLANICI DESTEĞİ
İşletim sistemi aynı anda birçok kullanıcıya hizmet verir.
B. ÇOK GÖREVLİ
İşletim sistemi aynı anda birçok programı çalıştırır ve çok sayıda kullanıcıya hizmet verir.
İşletim sistemi üzerindeki programları korumalı (protected) moda çalışırlar. Bu moda uygulamalar birbirini etkilemeden sanki tek başına çalışıyormuş gibi bilgisayar üzerinde çalışırlar.
C. ÇOK İŞLEMCİ DESTEĞİ
Linux işletim sisteminin çok işlemci desteği vardır. 16 işlemciye kadar destekleyen Linux işletim sistemleri vardır.
D. TCP/IP DESTEĞİ
Linux, yerleşik TCP/IP desteği ile gelir ve Internet bağlantılarını kolayca yapar.
E. ORTAMLAR: KABUKLAR
Linux’te çekirdek üzerindeki işlemleri kabuk (shell) sağlar. Örneğin bir komut yazdığınızda bu komutu yorumlayan program kabuktur.
F. DOSYA YAPISI
Linux işletim sisteminde dosyalar, dizinler (directory) halinde düzenlenmiştir. Yaygın olarak kullanılan bu yapıda, programlar, sistem dosyaları ve kullanıcı dosyaları belli dizinler içinde yer alır. Kullanıcılar kendi dosyalarını istedikleri dizinleri açarak tutabilirler. Dosya sistemi aynı zamanda hiyerarşiktir. En tepede bir kök (root) nokta bulunur. Ardından dizinler dallanarak devam eder.
III. LINUX DAĞITIMLARI
Aslında Linux, işletim sisteminin çekirdeğine verilen addır. Piyasada bu çekirdeği kaynak alarak geliştirilmiş çok sayıda Linux vardır. Bunların başında Red Hat, Slackware, Mandrake, SuSE, Caldera gibi Linux işletim sistemleri gelir
I. LINUX KURULUMU
Değişik dağıtımları olan LINUX işletim sistemlerinin farklı kurulum şekilleri vardır. Ayrıca, bilgisayarınızda bir işletim sisteminin bulunması ya da yeni (daha önce herhangi bir işletim sistemi kurulmamış) bir bilgisayara LINUX kurulumunu farklı olacaktır.
A. DONANIM GEREKSİNİMLERİ
Her Linux dağıtımı için farklı donanım gereksinimleri gerekebilir. Ancak, genel olarak gerekli donanımı tanımlamaya çalışırsak; Öncelikle belirtmek gerekirki, Linux işletim sistemleri PIII, P IV gibi gelişmiş işlemciler, yüksek ana bellek ve disk kapasitesine gereksinim duymadan da çalışabilir. Intel 80386 işlemcili bir kişisel bilgisayar üzerine Linux kurmak mümkündür. Ancak bu konuda karar verirken; pazarda bulabileceğimiz, çok amaçlı kullanabileceğimiz ve üzerinde diğer uygulamaların da çalışabileği bir donanım düşünmek gerekir.
Donanım Gereksinimleri:
Minimum 32-bit Intel tabanlı kişisel bilgisayar (kişisel) bilgisayar.
Minimum 32 MB ana bellek.
Minimum 1 GB sabit disk alanı.
Disket sürücü ve CD-ROM sürücü.
B. DİSK ÜZERİNDE YER AÇMAK
Linux işletim sistemini kurmak için bilgisayarın sabit diskinde yeterli boş yere gereksinimimiz vardır. Bununla birlikte, boş yer bir partition (disk bölümü) olarak tanımlı olmalıdır. Bu işlemler Fdisk gibi bilinen yardımcı programlar aracılığıyla yapılabileceği gibi, çoğu Linux dağıtımının kurulumu sırasında yapılabilir.
Disk bölümleri, Linux kurulum CD'leri tarafından ya da daha önce başka bir program tarafından oluşturulabilir: Bilgisayarınızda bir işletim sistemi kuruluysa; Mevcut disk bölümleri görülebilir. Onlardan birisi Linux için kullanılabilir. Bilgisayar üzerinde bir işletim sistemi kurulu değilse; disk üzerinde disk bölümü oluşturmak gerekir.
C. DISK DRUID
Disk Druid Partitions, sabit diksi biçimlemek (formatlamak) için kullanılan bir programdır. Disk Druid aracılığıyla sabit diske yeni bölüm (partition) de eklenebilir, mevcut bölüm değiştirilebilir ya da silinebilirsiniz. Yeni disk bölümü eklemede şu bilgiler sorulur:
Mount Point: Yeni disk bölümünün bağlanacağı yer.
Size (Megs): Disk bölümünün büyüklüğü.
Partition Type: Linux dosya sistemi için Linux native ve Linux Swap Partition için Swap.
Bir SCSI disk aygıtınız varsa adı: /dev/sda
Bir IDE disk aygıtınız varsa adı: /dev/hda
Swap (takas) disk bölümleri ise sanal belleği desteklemek için kullanılır. Bilgisayarınız belleği yetersiz ise bu bellek türünden yaratmanızda yarar var. Swap disk bölümünü sürücüsünüz başına koymaya çalışın. Diskin başın dış silindirler üzerinde olacağı için okuma/yazma kafaları daha hızlı işlem yapabilirler.
Fdisk programı, MSDOS, Unix ve Linux tabanlı işletim sistemlerinde yaygın olarak bir disk bölümleme programıdır. Komut satırından ya da kurulum sırasında işletim sistemi tarafından karşımıza gelerek kullanımı yapılır.
Fdisk programı mevcut disk bölümlerini görüntüleyebilir. Yeni bir bölüm yaratabilir ya da mevcut bölümleri silebilir. Bütün işlemler tek bir tuşa basılarak yapılır.
E. KURULUM BİLGİLERİ
Takas Dosyası: Takas dosyası (swap file ya da swap space), işletim sisteminin bilgisayarın ana belleğinin (RAM) kullanım sırasında yetersiz kalması durumunda disk üzerindeki alanlardan kullanabilmesini sağlayan bir alandır.
NOT: Kurulum sırasında takas alanı için bir bölüm, bir bölüm de linux işletim sistemi için ayrılır.
D. KURULUMUN YAPILACAĞI BİLGİSAYARI TANIMAK
Diğer işletim sistemlerinde olduğu gibi, Linux işletim sistemini kuracağınız bilgisayar tanımanız çok iyi olacaktır. Bilgisayarı oluşturan disk sistemi, disk kontrol birimi, ekran kartı (video adapter), network kartı (network adapter), modem, yazıcı, fare (ps/2, seri, vb) ve diğer multimedya birimlerinin Linux tarafından tanınan ya da Linux sürücülerinin olması gerekir.
Bunun dışında kurulum sırasında bilgisayarı tanımlayıcı bilgileri de oluşturmanız gerekecektir:
Bilgisayarın adı (host name).
IP adresi.
Varsa katılacak domain adı.
E. A'DAN AÇILIŞ
Kişisel bilgisayarlar BIOS ayarlarına göre (açılış sırasında düzenlenebilir) varsayım ayar olarak A sürücüsünden (disket sürücü) açılırlar. Bunun anlamı bilgisayarın A sürücüne bakarak, varsa takılı disketi okuyarak açılmasıdır. Bu anlamda, bilgisayarın A sürücüsüne takılı olan açılış disketi okunarak işletim sistemi açılır.
F. CD'DEN AÇILIŞ
Yaygın bir diğer yöntem ise, işletim sistemi CD'leri ile kurulum yapmaktır. CD sürücüye takılan Linux CD'si ile açılış yapmaktır. Bu durumda, bilgisayarın BIOS ayarlarından açılış sırası olarak "Boot from CD-Rom" olarak ayarlanmalıdır.
II. KURULUM İŞLEMLERİ
Kurulum sırasında, bilgisayarla tanışan işletim sistemi belli soruları kuran kişiye yönelterek kurulumu şekillendirir. Bunlar: Dil seçimi, klavye, fare seçimi gibi soruların ardından disk üzerinde kurulum yerinin belirlenmesi ve işletim sisteminin disk üzerine kopyalanmasıyla devam eder.
Bu aşamada disk bölümü (partition) seçilir ya da yaratmak gerekir. Mount (bağlama) işlemi, Linux işletimi sisteminin kurulacağı disk bölümünü belirtir. Sonuç olarak, Linux işletim sistemi disk bölümünü kullanabilir. Yok ise yaratabilir, istenirse formatlanabilir.
Linux'un kullanacağı disk formatı ext2'dir.
Kurulum sırasında ayrıca en önemli işlem bilgisayarın donanım birimlerinin tanınmasıdır. Bu durumda aygıtları iyi tanımak ve gereken sürücü (driver) yazılımlarını bulundurmak gerekir.
A. LILO KURULUMU
LILO (Linux Loader), linux işletim sistemi uyumlu bir önyükleme yöneticisi (boot manager) programıdır. LILO sayesinde, bilgisayarda bulunun Linux ve diğer işletim sistemleri açılış sırasında seçilerek başlatılabilir.
B. AĞ AYARLARI
Bilgisayarınız bir ağ içinde yer alıyorsa, bir network kartı ile ağa bağlı durumda olacaktır. Bu durumda ağ kartının (network adapter) kurulum sırasında işletim sistemi tarafından tanınması gerekecektir. Ardından, kartın yapılandırma işlemi sırasında kendisine uygun bir IP adresi vererek bilgisayarın ağa girmesi sağlanır.
NOT: Bütün aygıtlarda olduğu gibi, ağ kartı da kurulum sırasında otomatik olarak tanınır ya da tanınmazsa disket üzerinde sürücüsü yüklenerek tanıtılır.
III. SİSTEM YÖNETİMİ
Linux işletim sisteminde sistemi yöneticisinin kullanıcı adı root'dır. root kullanıcı adının parolasını bilerek bu kullanıcı adını kullanmaya yetkili kullanıcı ya da sistem yönetici işletim sistemi üzerinde bütün işlemleri yapabilir.
Bu anlamda Linux sistemini kullanacak kullanıcıların tanımlanması gerekir. Bu işlem root kullanıcısı tarafından yapılır.
A. BİR KULLANICI HESABI YARATMAK
Sisteme girmeye ve kullanmaya yetkili bir kullanıcı hesabı yaratmak için adduser komutu kullanılır.
# adduser jacobo
JACOBO adlı bir kullanıcı yaratılır.
B. GRUP HESABI YARATMAK
Bir şirket içinde bilgisayar kullanan çok sayıda kullanıcı varsa, onların izinlerini tek tek yönetmek yerine ortak izin gereksinimlerine göre grup hesapları oluşturmak ve kullanıcıları bu gruplara eklemek daha mantıklıdır.
# groupadd muhasebe
Ardından Ali kullanıcısını bu gruba eklemek için:
# gpasswd –a ali muhasebe
C. SÜPER KULLANICI
Linux işletim sistemini kuran kullanıcı, sistem yöneticisi olan root kullanıcının parolasını belirlediği için süper kullanıcı olarak adlandırılır. Bu kullanıcı sisteme yönetici olarak (admin) olarak girer ve bütün işlemleri yapar.
# login root
password:
#
D. SİSTEM YÖNETİM ARAÇLARI
Sisteme root kullanıcı adıyla giren süper kullanıcılar çeşitli araçlar (programlar) kullanarak sistemi yönetirler.
Bu araçlar kullanılan Linux dağıtımına göre değişebilir. Bazı Linux dağıtımları Control Panel penceresi aracılığıyla bazı X Windows System yapılandırma aracına sahiptir.
Yaygın kullanılan bir yönetim aracı: Linuxconf.
Linuxconf, ağ yönetim işlemleri, dosya ve dizin işlemleri vb birçok sistem yönetimi işlemini gerçekleştirmek için kullanılan grafik bir araçtır. Şu anda birçok Linux dağıtımda Lunixconf programı kullanılabilir.
Grafik kullanımının yanı sıra Lunixconf programını metin tabanlı ve HTML olarak da kullanabilirsiniz.
D. AĞ YAPILANDIRMA
Ağ yapılandırma bilgileri, kuruluş sırasında ve kuruluş sonrasında yapılabilir. Ancak kurulum sırasında bilgisayarınızı bir ağa katacaksanız, ağın yöneticisi ya da ağın yöneticisine danışarak gerekli bilgileri almak gerekir. Bu bilgileri başında workgroup ya da domain’in adı, kullanıcı adı ve parolası, IP adresi vb.
Ağ yapılandırma sırasında öncelikle ağ kartları için IP adresleri düzenlenir. Bu düzenleme IFCONFIG komutu ile yapılır.
Örneğin bilgisayarın birinci ağ kartını 192.168.1.1, IP adresi verilir.
# /sbin/ifconfig eth0 192.168.1.1
I. LINUX ARABİRİMLERİ
Linux yüklü (kurulu) bir bilgisayarı açtığınızda; eğer kurulum sırasında LILO kurulmuşsa, bilgisayardaki işletim sistemlerinden birisini seçmeniz gerekecektir. Ardından seçtiğiniz işletim sistemi yüklenir.
LILO: Linux
Linux’un seçilmesiyle bilgisayarınıza Linux yüklenecektir.
Linux’e komut vermek için $ ya da # işareti ile başlayan bilgi istemi (prompt) kullanılır. Bu işaretin ardından komutlar yazılır ve ENTER tuşuna basılır.
# ls –s
gibi.
Linux, komut satırı arabiriminin yanı sıra, X Windows gibi grafik kullanıcı arabirimine sahiptir.
A. KOMUT SATIRI
Komut satırı (command line, command prompt), komutları yazabileceğiniz bir satırdır. Komutların yazılarak işletilmesini sağlar.
Komut satırı kullanımı eskiden beri (DOS, UNIX, vb) işletim sistemlerinde yaygın olarak kullanılan bir ortamdır. Günümüzde hemen her işletim sisteminde komut satırı aracılığıyla yazabileceğiniz komut (hala) vardır.
Genel olarak komut satırı formatı:
# komut parametreleri
Komutun ardından komutun parametreleri yazılır. Örneğin ls bir komut s ise bir parametredir.
# ls –s
Komut satırında, kullanılan komutların parametreleri hakkında geniş bilgi için man komutu kullanılır.
# man ls
Yukarıdaki komut sayesinde, ls komutuna ait yardım bilgileri alınır.
B. KDE
K Desktop Environment olarak bilinen bir masaüstü arabirim programıdır. KDE, Windows işletim sistemlerinde yer alan, masaüstü ve grafik arabirim olarak kullanılan programlara benzer.
KDE, sayesinde programları başlatmak, sistem ayarları yapmak ve diğer yönetim işlemlerinin çoğu grafik kullanıcı arabirimi sayesinde kolayca yapılır. KDE’nin diğer arabirim ortamları gibi ana amacı, kullanıcıların işletim sistemini kolayca (fare ile) kullanabilmelerini sağlamaktır. Grafik kullanıcı arabiriminin alternatifi komut satırıdır. Komut satırında işlem yapabilmek için komutları ve parametrelerini bilmek gerekir.
KDE pencereleri, Windows pencereleri gibi belli bir stile sahiptir.
C. GNOME
GNOME (GNU Network Object Model Environment) da KDE gibi kullanıcı arabirimi için araçlar (programlar) topluluğudur. GNOME arabiriminde bir panel ve ekranın alt tarafından da bir görev çubuğu vardır.
Pencere yönetiminde KDE kadar etkili olmayan GNOME özellikle dosya yöneticisi olarak kullanılır. Dosya yöneticileri, bildiğiniz gibi sistemin sabit diskinde yer alan dizin ve dosyaları görüntüler ve üzerinde çeşitli işlemlerin yapılmasını sağlar.
D. X WINDOWS
X WINDOWS SYSTEM X olarak bilinen diğer bir grafik kullanıcı arabirimi de özellikle Windows işletim sistemine benzer kullanıcı arabirimi sağlar.
X WINDOWS ortamında pencere, dosya ve program yöneticileri vardır. Pencere yöneticileri, komut satırı arabirimi yerine Linux işletim sistemi üzerinde pencereleri, menüleri kullanabilme olanağı sunar.
Dosya yöneticileri sistemin sabit diskinde yer alan dizin ve dosyaları yönetmek için grafik kullanıcı arabirimi sağlar.
E. LİNUX İÇİN PENCERE YÖNETİCİLERİ
Bu hafta sözünü ettiğimiz grafik kullanıcı arabirimi programlarının ya da ortamlarının yanı sıra Linux için kullanılabilecek çok sayıda pencere yöneticisi vardır. Bu pencere yöneticileri:
Linux üzerinde kabuk (shell) işlemlerini açıklamak.
I. KABUK (SHELL)
Kabuk (shell) işlemleri denince genellikle UNIX işletim sistemlerinde bulunan gelişmiş komut satırı sistemi düşünülür. Onu da size şu size şekilde aktarmak istiyorum: Hepimiz DOS işletim sistemini duymuş ve kullanmışızdır. İşte DOS üzerinde DIR komutu ile yaptığımız işlemler, bu sözü edilen kabuk işlemlerine (komutlarına) karşılık gelmektedir.
Kabuk, Linux işletim sistemini komut satırı arabirimi ile yönetebileceğimiz bir arabirimdir. Kabuk, yalnızca verilen komutları yorumlamak ya da yerine getirmenin yanı sıra gelişmiş ve etkileşimli bir programlama ortamıdır. Yani kullanıcı ve uygulama yönetimi için çeşitli kabuk programları yazılabilir.
Genel olarak komut satırı formatı:
# komut parametreleri
Komutun ardından komutun parametreleri yazılır. Örneğin ls bir komut s ise bir
parametredir.
# ls –s
Komut satırında, kullanılan komutların parametreleri hakkında geniş bilgi için man komutu kullanılır.
Linux ve UNIX işletim sistemleri üzerinde çalışmak üzere çok sayıda kabuk sistemi vardır. Programcı ya da sistem yöneticisi bunlardan istediğini seçebilir.
Tablo: Yaygın kullanılan kabuk sistemleri:
Kabuk Sistemi Açıklama
Sh İlk UNIX kabuğu.
Ksh (Korn Shell) Sh uyumlu daha gelişmiş bir kabuk.
Bash (bourne again shell) Kolay kullanımı ve etkileşimli özellikleri olan shell.
Csh (C shell) C diline benzer yapısı olan bir shell.
A. KABUK SİMGELERİ
Kabuk programlamada en önemli bileşenler özel joker karakterlerdir. Bu karakterlerin başında *, ?, [] ve yönlendirme işareti olan > karakteri gelir.
Örneğin:
# ls mek*
Komutu ile mek ile başlayan dosyalar listelenir.
B. STANDART ÇIKIŞI YÖNLENDİRMEK
Linux, uyguladığı komutların çıktısını listeler. Bu çıktının uzun olması nedeniyle bir dosya olarak kaydedilmesi gerekirse, > işareti ile komut çıktısı bir dosyaya yönlendirilir.
# ls > dosya
Aşağıdaki komut ise, çıktıyı var olan dosyaya ekler:
# ls >> dosya
C. CAT KOMUTU
CAT komutu ile standart giriş biriminde (klavye) veri okunur.
# cat
Ahmet Örnek
Ardından CTRL+D tuşu ile giriş bilgileri kayıt edilir.
# cat > dosya
Ahmet Örnek
Ardından CTRL+D tuşu ile giriş verileri dosyaya kayıt edilir.
D. BORULAMA (PIPE) İŞLEMLERİ
Linux arabiriminde birden çok komutu kullanmak gerekebilir. Bunun için borulama işlemi kullanılır.
# ls | lpr
Yukarıdaki komut ile, komut çıktısı standart yazıcıya gönderilir
Linux işletim sistemi üzerinde dizin ve dosya sistemi açıklamak.
Dizin ve dosya işlemlerini açıklamak.
I. DOSYA SİSTEMİ
Linux dosya yapısı, UNIX işletim sistemi gibi hiyerarşik dizinlerden oluşur. Bu, bildiğiniz gibi / kök dizininden başlayarak iç dizinler oluşturarak devam eder. Bilgisayarın sabit diski üzerinde kullanıcıların yaratacağı dizinlerin yanı sıra, Linux kurulumu sırasında sistem tarafından yaratılan dizinler de bulunur:
Bazı sistem dizinleri:
/bin: Sistem programlarını içerir.
/dev: Aygıtlar için sürücüleri içerir.
/etc: Sistemi yapılandırma dosyalarını içerir.
/home Kullanıcılara ayrılmış dizin.
/lib Sistem kitaplıkları.
/mnt Geçici olarak bağlanan dosya sistemleri.
/root: Sistem yöneticisinin ana dizini.
/sbin: Önemli sistem komutlarını içerir.
/tmp: Geçici dosyaları içerir.
/usr: Önemli sistem dosyalarını içerir
A. DOSYA İŞLEMLERİ
Dosya işlemlerinin başında, dosyaları görüntülemek (listelemek), yazdırmak vb diğer işlemler gelir.
mkdir
ls
cat
more
lpr
Dosya işlemleri için komutlar:
Komut İşlevi
ls Dizin ve dosyaları listeler.
cat Bir dosyayı görüntüler.
more Listenin ekran ekran (bir ekrana) sığacak şekilde listeler
lpr Dosyayı yazıcıya gönderir.
mkdir Bir dizin oluşturur.
rmdir Bir dizini siler.
cd Dizine geçer.
find Dizinleri arar.
cp Dosya kopyalar.
mv Dosyayı taşır.
A. ERİŞİM YETKİLERİ
Linux işletim sistemi disk üzerinde duran her bir dosya için ayrı ayrı verilebilen bir izin sistemine sahiptir. İstediğiniz bir dosyanın erişim ve kullanım izinlerini istediğiniz bir kişi için düzenleyebilirsiniz.
Linux işletim sisteminde basitlik esas alındığı için üç tür erişim yetkisi vardır:
Okuma (read): Dosyaların içeriğini görebilme izni.
Yazma (write): Dosyanın içeriği silebilme ya da değiştirebilme izni.
Çalıştırma (run): Dosyayı çalıştırma izni.
Dosyaların izinlerini değiştirmek için umask komutu kullanılır.
B. DOSYA SAHİBİ ve GRUBU
Diğer ağ işletim sistemlerin de olduğu Linux'de de bütün dosyaların bir sahibi vardır. Bu sahip (owner) dosya üzerinde tam yetkilidir ve aynı zamanda izinlerini de değiştirebilir.
C. MOUNT İŞLEMİ
Bilgisayar üzerindeki aygıtların Linux tarafından kullanılabilmesi için mount edilmesi gerekir. Linux işletim sistemine bağlı olan tüm donanımlara ait sürücüler belli bir dizinde yer alır (/dev).
D. AĞ DOSYA SİSTEMLERİ
Linux’te ağ dosya sistemi NFS’dir. NFS sayesinde uzaktaki bir bilgisayarın dosya sistemine erişilir. NFS, TCP/IP üzerinde çalışır.
Linux işletim sistemi üzerindeki Internet erişimini ve Web tabanlı işlemleri açıklamak.
I. ELEKTRONİK POSTA PROGRAMLARI
Linux dağıtımlarında değişik elektronik posta programları yer alır. Linux içinde sendmail ve smail gibi iki elektronik posta (e-mail) programcı vardır. Bu programlar, SMTP (Simple Mail Transfer Protocol) protokolü kullanılarak gönderirler.
A. Kmail
K Desktop arabirimi kmail adında bir posta programına sahiptir. Bu program yaygın kullanılan elektronik posta programları gibi klasörlere sahiptir:
Yeni bir posta iletisi oluşturmak için: Message menüsünü ya da boş sayfa düğmesini kullanabilirsiniz. Ardından TO alanına mesaj göndermek istediğiniz mail adresini yazın. Örneğin: webmaster@neostream.com. Ardından Subject alanına postanın konusunu ve metin alanına da içeriğini yazın. Ardından Send komutu ile postanızı gönderin.
B. GNOME POSTA PROGRAMLARI
Önceki derslerde adından söz ettiğimiz GNOME arabirimi içinde çok sayıda elektronik posta programı yer almaktadır. Bunların başında, balsa, gmail ve mahogany gelir. Bu programlar GNOME arabiriminde ve KDE gibi bir pencere yönetimi programı üzerinde çalışabilir.
Balsa, Kmail gibi klasörleri ve grafik arabirimiyle tam bir elektronik posta programıdır. Balsa’da Compose düğmesi ile yeni bir postaya başlanır. Benzer şekilde To, Cc ve Subject bölümleri vardır.
C. KOMUT SATIRI POSTA PROGRAMLARI
Linux işletim sisteminde elektronik posta göndermek için grafik arabirimine gereksinim yoktur. Mail programıyla komut satırından da elektronik posta gönderilebilir.
# mail ahmet
Subject: Selam
Ne haber?
Ardından CTRL+D ile mesaj kaydedilir. Ardından EOT ile posta sonlandırılır ve gönderilir.
D. HABER GRUPLARI
Linux, Internet alanındaki özellikleri elektronik posta göndermek ve almanın dışında haber gruplarına (newsgroup) erişmek de gelir. Haber grupları bildiğiniz gibi belli konularda kişilerin iletişim kurdukları Web siteleridir. Örneğin comp.os.linux.admin haber grubuna üye olunarak bu konuda iletişim kurulabilir.
Haber gruplarına erişmek için çok sayıda program vardır:
K Desktop haber okuyucusu (krn).
Netscape haber okuyusucu (Netscape Communicator).
Pine ve Slrn.
Trn ve tin.
II. FTP ve GOPHER SERVİSLERİ
FTP ve GOPHER servisleri Internet üzerinde kaynaklar arasında bağlantı sağlar.
A. FTP
FTP (File Transfer Protocol)'in ana amacı bilgisayarlar arasında dosya transferi yapmaktır. Sitelerde yer ala büyük dosyaları bu şekilde kopyalayabilirsiniz. Ya da bir siteye gönderilecek dosyaları FTP aracılığıyla gönderebilirsiniz.
FTP (file transfer protocol), bir makinadan diğerine yapılan dosya transferinde en çok kullanılan yollardan biridir. İnternet desteği olan işletim sistemlerinin hepsinde (MS-DOS, Windows, vb) ftp, standart program olarak kullanıcıların hizmetine sunulmuş durumdadır.
FTP genel bir hizmettir, bu nedenle Linux altında da ftp desteği vardır. FTP, dosyaları alabilmenizle birlikte istediğiniz adrese yollamanıza da izin verir.
Linux ortamında Netscape Web tarayıcısı ile bir FTP sitesine bağlanılabilir. Bunun dışında K Desktop arabiriminde kfm programı, Gnome ortamında ise gFtp ve lglooFTP programları kullanılır.
B. GOPHER
Internet üzerinde kaynak arama hizmetidir. Internet üzerinde çok sayıda Gopher servisi bulabilirsiniz. Gopher sunucuları değişik türlerde bilgi dosyalarını listelerler. Bu listelerden istenilene erişebilirsiniz.
# gopher gopher.xyx.bilgi.edu
Gibi Linux komutlarıyla belirtilen Gopher sunucularına bağlanılır.
C. TELNET
Telnet hizmeti ile ise, diğer bilgisayara bağlanır ve bir terminal hizmeti aracılığıyla o bilgisayarı kendi bilgisayarınız gibi kullanabilirsiniz.
TelNet, PC'ler üzerinden (onları bir terminal gibi kullanarak) terminal sunucusu yazılımı çalıştıran bir Host'a erişmeyi sağlayan protokoldür.
TelNet ile uzaktaki sunucuya bağlanan kullanıcı orada bir uygulamayı çalıştırabilir.
Telnet için gerekli yazılımlar:
-Client-TelNet
-Server-TelNet
Client-TelNet yazılımı kullanıcının terminalinde çalışır. Bu yazılım TelNet sunucusuyla iletişim kurmayı sağlar. İletişim TCP ile yapılır.
Server-TelNet ise host üzerinde çalışır ve gelen istekleri karşılar.
# telnet xyz.edu.tr
Komutuyla karşıdaki Telnet sunucuna bağlanılır.
III. WWW
WWW (Worl Wide Web), grafik tabanlı ve hypertext (köprüler) bağlantıları temelinde oluşturulmuş geniş biri ağdır. WWW aracılığıyla dünya üzerindeki milyonlarda Web sitesine ve Web sayfasına erişebilirsiniz.
Web sitelerine erişmek için Web tarayıcısına (Web browser) gereksinim vardır. Yaygın olarak kullanılan Netscape Navigator, Linux üzerinde de kullanılır.
WWW üzerindeki Web sitelerine adresleri (URL) aracılığıyla erişilir. Bu süreçte http protokolü kullanılır.
Gibi URL adreslerini kullanarak Web sitelerine erişilir.
A. NETSCAPE NAVIGATOR
Netscape Navigator, WWW ortamındaki verilere grafik, ses ve multimedya olarak erişmeyi sağlayan bir programdır. Linux ortamının yanı sıra, Windows ve Macintosh gibi ortamlarda da kullanılır.
Netscape Navigator, şu anda birçok Linux datığımı içinde yer alır.
Netscape Navigator dışında yaygın kullanılan diğer bir Web tarayıcısı program ise Mosaic’dır. Mosaic, ses ve video görüntüleyebilen bir Linux Web tarayıcısıdır.
B. APACHE WEB SUNUCUSU
WWW işlemleri, Web tarayıcıları aracılığıyla istemci bilgisayarlardan Web sitelerine erişmeyi kapsar. Ancak bir de Web üzerinde yayın yapmak söz konusudur. Bu durumda, bir Web sunucusuna gereksiniminiz vardır. İşte Apache, şirketlerin Web sitelerini koyarak yayınlayacağı bir Web sunucusudur. İstemciler bu Web sunucusuna ya da Apache üzerindeki Web sitelerine bağlanarak erişebilirler.
Apache sunucusu üzerindeki ana yayın dizini:
/html/httpd/html
Bu dizine yerleştirilen Web siteleri ya da Web sayfaları, TCP/IP erişimi olan istemciler tarafından ziyaret edilebilir. Ayrıca PHP ve programlama ortamları da Apache üzerinde çalışarak kullanıcıların bu sitelere de erişmesine olanak tanırlar.
Linux işletim sistemindeki ağ özelliklerini açıklamak.
I. GENEL AĞ YÖNETİMİ KONULARI
Linux kurulumu sırasında bilgisayara takılı olan ağ adaptörleri (network adapter) işletim sistemi tarafından tanınır. Bu süreçte ağ kartları eth0, eth1 olarak adlandırılır. Ağ yönetimi sırasında öncelikle bu kartlar için IP adresleri düzenlenir. Bu düzenleme IFCONFIG komutu ile yapılır.
Örneğin bilgisayarın birinci ağ kartını 192.168.1.1, IP adresi verilir.
# /sbin/ifconfig eth0 192.168.1.1
IP adresinin yanı sıra ağ kartı için subnet mask bilgisi de girilmesi gerekir. 192.168.1.1 IP adresi için C sınıfı varsayım subnet maskesi 255.255.255.0 olarak düzenlenir.
/etc/networks dosyası, bilgisayarın bağlı olduğu ağ adını ve IP adreslerini tutar.
/etc/networks
ornek.com 192.168.1.1
A. PING KOMUTU
Ping komutu sistemin ağa bağlı olup olmadığını kontrol etmek için kullanılır. Network üzerindeki (karşı) bilgisayarın IP adresini Ping komutuyla kontrol ederek, bağlantının olup olmadığı kontrol edilir.
# Ping 192.168.1.1
Yukarıdaki komut ile, 192.168.1.1 adresindeki bilgisayar ile kendi bilgisayarınız arasındaki bağlantı kontrol edilir. Sonucun doğru gelmesiyle bağlantının olduğu, sonucun hatalı gelmesiyle (paketlerin ulaştırılamaması) bağlantıda hatalar olduğu görülür.
B. FINGER ve WHO KOMUTLARI
Finger ve who komutları ağdaki kullanıcılar hakkında bilgi edinmek için kullanılır
C. AD ÇÖZÜMLEME
Bilgisayar adlarını yazdığımızda karşılığı olan IP adresinin bulunması işlemine name resolution (ad çözümleme) denir. Bu sistem içinde, Host adları diye daha geniş bilgisayar adlarının kullanımını ortaya çıkardı. Host adı (host name), 256 karakter uzunluğunda ve noktalı gösterime sahip bilgisayar adlarıdır. Örneğin server1.bizimsirket.com.tr gibi. Burada server1 bilgisayar adı ancak bizimsirket.com.tr domainindeki bir bilgisayarı göstermek gibi daha geniş anlam taşıyor.
Örnek:
192.168.1.1 Server1.bizimsirket.com.tr
192.168.2.1 Server3.bizimsirket.com.tr
192.168.1.33 Server5.teknik.bizimsirket.com.tr
Linux işletim sisteminde çözümleyiciler /etc/host.conf ve /etc/resolv.conf dosyaları tarafından yapılandırılır.
İnternet sitemizden en verimli şekilde faydalanabilmeniz ve kullanıcı deneyiminizi geliştirebilmek için Cookie kullanıyoruz. Bu siteyi kullanmaya devam ederek çerez kullanımını kabul ettiğinizi varsayacağız
