Hakas İnanışlarına Göre Hakaslar'ın Kökeni

[GENCO]

Hakas İnanışlarına Göre Hakaslar'ın KökeniHakaslar arasında orijinleri hakkında iki yaygın inanış vardır. Hakasya Sayan Altay Dağları'nın arasındaki platonun bir kısmıdır. Bu yüzden Hakaslar kendilerini Dağ Halkı olarak adlandırmaktadırlar. Efsaneye göre çok eski zamanlarda Hakaslar'ın atası dağ iyesinin ("Tag ezi") kızıyla evlenmiştir ve Hakaslar onların evlatlarıdır. Bu yüzden Hakaslar için dağlar kutsal denecek kadar önemlidir.

 

[GENCO]

Hakas-Minusin Vadisi'nden dünyanın en büyük nehirlerinden Yenisey (Kim) Nehri geçmektedir. Bu ad VI. yüzyıl kaynaklarında da bulunmaktadır. Coğrafyanın en belirgin ikinci tabii unsuru ise Sayan Dağları'dır. Dağın adı Hakasca "Soyan" Tuvalı kelimesinden gelmektedir ve Tuva Dağları anlamını taşır. Eski Türk kitabelerine Sayan Dağları "Köygen" olarak adlandırılmaktadır. Bugünkü Tuva Cumhuriyeti'nden Hakasya'ya doğru akan Anı Nehri'nin kenarında "Köygen Tashıl" Tepesi bulunmaktadır. Tonyukuk kitabesinde geçen Köygen adı şimdi bu tepede yaşamaktadır ve tepenin belki adından daha ilginç ve Türk kültür yapısı için üzerinde durulması gereken bir efsanesi bulunmaktadır. Efsane aynı zamanda Hakaslar'ın ve hatta bütün Türk halklarının kökeniyle ilgilidir.

 

[GENCO]

Batı Sayan Dağları üzerinde, Anı Nehri kenarında Köypa adı verilen beş başlı bir tepe bulunmaktadır. Köypa tepelerine Borus Tepesi de denilmektedir ve her Hakas'ın kutsal saydığı yerdir. Efsaneye göre eski çağlarda kehanet sahibi olan Aksakal Borus adlı birzat yaşamış. Aksakal Borus dünyayı su basacağını önceden bilmiş. Bir gemi inşaa etmiş. Borus, bütün hayvanlardan ve kuşlardan dişi ve erkek olmak üzere gemisine birer çift almış. Yalnızca efsanevi Argılan ve Garuda (Han-Kineti) kuşları kendilerine çok güvenerek "Dünyayı su da bassa, biz uçar kurtuluruz" diyerek gemiye binmemiş. Ancak yeryüzünün her tarafını sular kaplatığında 39. gün Garuda kuşu yorgunluktan dayanamayıp Argılan kuşunun başına konmuş ikisi de suda boğulmuş.

 

[GENCO]

O günden sonra bu iki kuşun soyları kesilmiş. Sular çekilmeye başladığında ise Borus gemisini bir tepeye yaklaştırmış ve gemi tepenin üzerine oturmuş. İşte bu tepeler Sayan Dağları'nın üzerindeki Köypa ve Borus Tepeleri'ymiş. Hakaslar ise Borus'un evlatlarının birinin çocukları olarak çoğalmışlar.

 

[GENCO]

Ruslar'ın ve Avrupalılar'ın Şamanizm fakat kendilerinin Akçağan (Aktanrı) dini dedikleri eski Türk dinine mensup Hakaslar'ın inanışlarında Kur'an'da yer alan Hz. Nuh'un kıssasına benzer bir inanışın bulunması önemle üzerinde durulması gereken bir husustur. Ayrıca Türkler'in kökeni ile ilgili olarak Nuh Peygamber'in oğlu Yasef'in çocukları oldukları rivayeti Hakas Efsanesi'nde de Borus'un çocukları olarak karşımıza çıkmaktadır.